[272] Hans Schander
Nach Burns Tam o'Shanter
Wenn Markt un Boden lerri ward,
De Geestlüd langs den Lannweg fahrt,
Ast Sünnabnds jümmer ward to lat,
So schulln wi ok wul op de Strat.
Doch wi sitt drunkfast bi den Kros,
Makt een Knop na den annern los.
Wat tellt wi op de depen Węg',
De Pütt un Pöhl un Gröbn un Stęg
Vun Rugen Barg bet Wesselburen?
Uns Olsche sitt je warm to luren,
De Kopp in Dok, de Arms in Platen:
Se will de Hitz ni afköhln laten!
Dat funn Hans Schander ok so wahr
Int Heider Pęrmark vörrig Jahr.
Hans Schander! weerst du doch so klok
Un hörst du, wat din Telsche sprok!
Se sä di doch, du weerst en Suput,
Du weerst en echten, wahren Rugsnut,
[273]Dat an vun Juni bet to Mai
Din Nœs weer jeden Sünnabnd twei,
Dat alke Achendeel na Mœl
Du un de Möller harrn to vęl,
Du brochst keen Pfęrd na Krüschan Smid,
Besapen brochst du't wedder mit:
Gungst kum to Kark mit nüchtern Kopp
Un keemst to Hus mitn Blihot op.
Se warschu di, vœr all din Sünn'
War man di mal inn Landgrabn finn',
In Düstern warn di noch de Hexen
Bi'n Rugen Barg mal afprofexen,
Dat keem noch mal – du schust man sehn, –
Du brokst toletz noch Hals un Been,
Se warn di noch mal Morgens twischen
De Pocken ut den Nothpohl fischen!
Wa arg de bösen Manns doch sünd!
So menni Rath geit innen Wind!
De beste Fru ęr beste Wort
Spölt de verdreihte Brannwin fort! –
Doch unsen Hans nich to vergęten,
He harr sik Pęrmark ganz versęten.
Dat weer in Heid doch gar to nüdli!
He smök un drunk sik so gemüthli:
Geburtstag firt man, wenn man mag,
Doch Pęrmark is nich alle Dag.
[274]Un bi em to seet Peter Roder,
Den harr he lewer as sin Broder,
Son Peter Lusti, lütt un rund,
De harr vœr Knęp ni wassen kunnt.
De seet un »mau« jüs as en Kater;
De Beerwitz leep as schiti Water;
Vœr Lachen kunn de Weerth ni stan,
War roder as en kunschen Hahn,
Un Spaß un Hœg noch jümmer gröter,
Un Beer un Brannwin jümmer söter;
Een Qualm un Larm de ganze Stuv,
Un de Weerthsche krei asn Lacherduv.
De Wind much buten huln un brumm',
Wat schęr sik Hans en Haar derum!
Blev em man Kros un Buttel stan,
So kunn vœr em de Welt vergan. –
De Spaß is as opt Feld de Mahn,
De fallt entwei, fatst du em an;
He's as de Snee int Water smęten:
En Ognblick witt un denn vergęten;
He's as dat Nordflüs inne Höch:
Kikst du man hin, so ist al weg;
He's as de bunte Ręgenbag,
De in en Ruff de Storm verjag.
Keen Minsch kann œwern Stunn befęhln.
Man kann de Klock wul rüggwarts stelln,
[275]Doch geit de Tid ęrn scheben Gank –
Un Hans mutt fort in kort od'r lank.
Dat ward to lat, he mutt to Pęrd,
Un weer Frenz Buhmann ok de Weerth,
He mutt to Pęrd un weer't en Wedder,
So gruli – as sin Telschemedder.
De Windkęrl blas' as schull he starbn,
De Ręgen klatsch mit Höllenlarm:
Denn leih der'n Blitz an ganzen Hęben,
Denn mak de Dunner de Eer to bęben,
Dat kunn je'n Kind in Düstern sehn,
De Döwel weer vunnacht to Been.
Hans trünnel witbeent op sin Run,
Gev em de Sparn un ree dervun,
Leet Dreck un Lehm rund um sik spein
Un Wind un Wulken huln un leihn,
Greep dann un wann mal na de Mütz,
Brumm dann un wann en Bummelwitz,
Un wenn de Run mal trager leep,
So knall he sitwarts mit de Swęp.
He weer je'n Kęrl! he harr je Knaken!
Wat schull son bęten Wedder maken!
De Hönergloben is vœr Küken!
De Voss, de dot is, lett sin Nücken!
He hör nich op son Wiwerklœn',
He harr sin Dag' nich spökeln sehn!
He ree je oft den Heider Weg,
[276]Wenn man keen Hand vœr Ogen seeg!
Inn Nacht so swart as Kaffedick,
In Dreck so taag as Schosterpick.
Un Run dat weer en Pęrd to lopen!
Ok kunn man sacht en Minschen ropen.
Ja – dat is wahr – vunnacht weer't dull!
Pickswarte Luft – bi Mützen vull
Kunn man se'n acht Dag' mit sik dręgen,
De Sünn harr doch keen Lock rin kręgen.
Un likes – rüggwarts mutt man kiken,
Een kunn je wat oppe Hacken sliken;
Denn weer ok Allens swart un grau,
He kenn den Weg je to genau:
Bi Wesseln is dat nich so sęker,
Frag Böhmke man, den Appelhœker!
Dar liggt de Nœtgank linker Hand,
Dar keem Jan Hinners vun Verstand.
De Wesslers ut de ole Welt
Tellt dar int Gras ęr falsche Geld:
»Kron oder Münt!« – schriggt denn de Een,
»Sni af! sni af!« – »To kleen! to kleen!«
De Landvermęter mit de Ęl
Röppt Nacht vœr Nacht: »Hier is de Schęl!«
He hett Ditmarschen do vermęten,
As Land un Friheit warn toręten,
Un alke Jahr vun Ort to Ort
Geit he en lütten Hahntritt fort.
[277]Un inne Sandkuhl dicht darvœr
Befull Ties Hans mit Wagn und Pęr;
Un in den Busch hier'n bęten rop
Hung Dodęk sik inn Sackstau op;
Un hier int Siel, wo't Water sickelt,
Funn' se dat Kind in Stroh inwickelt.
De Storm hul as dat Westerhaf,
Mit Ammers keem de Ręgen raf;
Blind warn de Ogen, wenn dat leih,
De Dunner reet de Ohrn entwei;
Vœrn »Bullerwedder«, as man seggt,
»Mit Stackholt« weer 't noch vęls to slecht,
Wull't Hunden hageln un Katten sni'n,
Kunn de Skandal ni gröter sin.
Un as de Larm recht höllenarg,
Seeg Hans in Blitz den Rugen Barg –
Un vun den Tippel bet ton Grund
Viglin un Danzen kunterbunt.
En Klewerveer is wunnerschön
Vœr alke Art vun Ognverschrön!
As Bosco mal na Schanz spazeer,
Keem jüst en Reeg vun Melkdierns hęr;
He dreih sin Rink – un mit en Mal
Meenn se, dar weer en Waterpahl.
Do schörten se de Röck tohöch:
Man Een seeg allens flack un drög;
[278]
De harr sik eerst in Ogenblick
Bi't Dor en Klewerveer afplückt.
En falschen Schüllnk kann ok wul deen'n.
Hans wuss tum Glück, he harr noch een. –
Wat löppt so kold sin Rügg hentlank? –
Dat is keen Sweet: dar's Water mank!
De Been un Kinnladn bęwert em:
Schull he vellicht dat Fewer hemm?
Run föhl de Sparn, Hans greep de Mahn:
En Blitz, en Bömn – dat Krack blev stahn.
Herrje noch mal! wat war he wis!
Em warn de Haar as Bessenris',
Se lüchten em de Mütz vun Kopp
Un stunn as Börsten pillik op!
Dat weer keen Danz, as Schulz uns lehr,
Ecssaise, Française vun Hamborg hęr,
Keen Cotillon un engelsch Jigg:
»Kopf ins Gerad, Füß auswärzig!«
Nę, Sœbentritt un Schülper Bar,
Un Eschepee en anner Paar,
Un Jägern, Twetritt-inne-Wett,
Un erumlütt en Menuett,
Un Russendanz, de Been in Hucken,
As Grashüppers un Hasselpocken!
[279]
Babn oppen Barg seet Peter Ohrt,
He streek de Geig un sä keen Wort,
Un bi em fidel Ackermann,
Un Dodęk sett dat Waldhorn an –
Un as he tut, keem't Osten hęr,
As Kannbarg mit sin twinti Pęr:
[280]Höhup! man hör de Knaken klœtern,
Höhup! man hör de Athen rœtern.
Vun Krattbusch na Ostroh hendal,
Dœrt Moor bet na den Galgenpahl,
Un vun den Keller na Spanngrund
Gungt heisterkopp un kunterbunt.
Se keemn sogar von Hemmingstęd,
Un ut den Sand bi Weddingstęd.
Bi Dusendüwel un Grimmslit
Ligt vęle Junkers inne Schit,
Vęl schöne Been, ok adlige Knaken,
De Föffteinhundert de Fahrt mit maken:
De flogen alle ut den Murt,
Als wenn en Swarm utn Imkorf snurrt.
De Junkers mit de langen Lęden,
De dreehunnert Jahr int Swinmoor seten,
De steken, as Kantüffelpüll,
Den Kopp rut ut de Düttelknüll –
Maas wuss se op de kahle Pann
Un gęlgrön Water dripp dervan.
Dat gung, as wenn he blasen harr:
»De Bur de kumt, nu wahr di, Garr!«
As Bartelmees de Hadbarn teeht,
As jüm in Harst de Wulken seht,
As wenn in Hębn de Tüten schrigt,
As wenn de Beest dat Birssen krigt,
So flogn se, Junker Slenz ann Topp
Dal na Spanngrund, den Galgen herop!
[281]
Un hoch opt Rad seet ol Clas Dau:
He weer vunt Fahrn noch banni flau;
He harr sik ębn de Been utflecht
Un sett sik jüs den Kopp torecht.
He weer sin Tid en argen Sünner,
He drüßel dree unschülli Kinner,
Mit sœwen Harten, as he swan,
Kunn he bi Dag' unsichtbar gan.
Hans Lakmann lœhn sik an den Pahl,
Em fulln noch oft de Fingern dal,
He schrov se fast an beide Hann'
Un trock sik denn sin Schęnbeen an.
Nu richt de Anner sik tohöch,
Un reck de Lenken all torech,
Un röhr de Kinnback sünner Lippen,
Un slog sik op sin nakten Rippen.
De Ręd muss banni Indruck maken,
Se klappern Bifall mit de Knaken.
Denn Allens still – de Junker tręd'
Herut as heel he'n Gegenręd,
Neem Herr vun Galgen oppe Nack
Un nu ging't vœrwarts huckeback.
Steit man bi Wesseln op den Wall,
So süht man langs de Heid hendal,
De Galgen van di na Ostroh,
De Ruge Barg dicht vœr di to:
[282]Dar heel uns Hans, as wenn he dröm,
As nu de Hupen neger keem.
Ja, weern dat Heider Melkdierns węn,
Mit rode Lippen um de Tähn:
Doch ole Schachteln, sünder Strümp
Un Schoh, un Fleesch, inn Dodenhemb.
Bi Dag' un vœr sin egen Dœr –
Keem solken Tog vun Wesseln hęr,
Man lepen rinner, hartensfroh,
Weer man eerst Dœr un Klinken to.
Harr Hans keen Magen as en Pęrd,
Dat Binners harr sik buten kehrt. – –
Man kennt den Döwel an sin Fot
Un Bonaparte an sin Hot,
So muss man, keek man blot mal hin,
Vullstędsche glik ant Prüschen kenn'.
Se seet un heel ęrn Näsentros,
En Povis statt en Tabacksdos.
As Lieschen Allerlei noch lęv,
Do kunn se bellen as en Tęv:
Dat kunn man nu noch anne Tähn
Un an de Kinnbacksknaken sehn.
Se föhr ok hier dat grote Wort.
Se smeet ęr Been na Peter Ohrt:
Do full de ganze Kęrl in Stücken,
As weert en Hupen Swęwelsticken.
[283]
Dat Danzen heel en Ognblick op,
Un Peter söch sik wedd'r tohop,
Un Lieschen wink de Fremdn tohöch,
Slog Vullstędsche ęrn Povis weg,
Stött »ol Madam« vun Pockenstohl,
Un »swarte Carl« in Rüschenpull:
Denn wink se Dodęk mit de Hand,
Un darmit stobn se dœr den Sand.
Nu kreeg Musik un Danz eerst Art,
As wenn de Löher Roland fahrt.
Se krelln sik as en Slachterwif,
Se dreihn sik as en Püttjerschiv ...
As jener Kęrl weer Hans to Mod:
De ole Fritz slęp em int Slott,
He funn em oppe Strat besapen
Un leet em in sin Stuv utslapen –
Wat de dennös vœr Ogen mak!
Nich vullns so gut stunn Hans sin Sak.
He dacht an all sin schändli Flöken, –
He wull sik nu to bętern söken, –
En Sweetdripp hung an jede Haar,
Un wa mi recht is, bę he gar;
Ik weet dat ni genau, – genog,
As he de Ogen opwarts slog,
Keem weddern Blitz un denn en Krachen,
Denn dücht em fast, as hör he lachen:
[284]
Denn föhl he'n Funßeln int Gesich,
Um Arms un Hann' un langs den Rügg –
Dat weer, as stunn he achtern Pęrd
Un föhl dat Fucheln mit den Steert ...
As he de Ogen apen kreeg,
Weer he al œwern Wildpahl weg.
He jag to Hus –
Dat weer doch leidi,
Sin Run sin halwen Steert weer heidi.