Kālidāsa: Raghuvaṃśa-kashm, 1-6

Kālidāsa: Raghuvaṃśa

vāgarthāviva sampṛktau vāgarthapratipattaye /
jagataḥ pitarau vande pārvatīparameśvarau // Ragh(K)_1.1 //

kva sūryaprabhavo vaṃśaḥ kva cālpaviṣayā matiḥ /
titīrṣurdustaraṃ mohāduḍupenāsmi sāgaram // Ragh(K)_1.2 //

mandaḥ kaviyaśaḥprārthī gamiṣyāmyavahāsyatām /
prāṃśulabhye phale lobhādudbāhuriva vāmanaḥ // Ragh(K)_1.3 //

athavā kṛtavāgdvāre vaṃśe 'sminpūrvasūribhiḥ /
maṇau vajrasamutkīrṇe sūtrasyevāsti me gatiḥ // Ragh(K)_1.4 //

so 'hamājanmaśuddhānāmāphalodayakarmaṇām /
āsamudrakṣitīśānāmānākarathavartmanām // Ragh(K)_1.5 //

yathāvidhihutāgnīnāṃ yathākāmārcitārthinām /
yathāparādhadaṇḍānāṃ yathākālaprabodhinām // Ragh(K)_1.6 //

tyāgāya sambhṛtārthānāṃ satyāya mitabhāṣiṇām /
yaśase vijigīṣūṇāṃ prajāyai gṛhamedhinām // Ragh(K)_1.7 //

śaiśave 'bhyastavidyānāṃ yauvane viṣayaiṣiṇām /
vārddhake munivṛttīnāṃ yogenānte tanutyajām // Ragh(K)_1.8 //

raghūṇāmanvayaṃ vakṣye tanuvāgvibhavo 'pi san /
tadguṇaiḥ karṇamāgatya cāpalāya pratāritaḥ // Ragh(K)_1.9 //

taṃ santaḥ śrotumarhanti sadasadvyaktihetavaḥ /
hemnaḥ saṃlakṣyate hyagnau viśuddhiḥ śyāmikāpi vā // Ragh(K)_1.10 //

vaivasvato manurnāma mānanīyo manīṣiṇām /
āsīnmahīkṣitāmādyaḥ praṇavaśchandasāmiva // Ragh(K)_1.11 //

tadanvaye śuddhimati prasūtaḥ śuddhimattaraḥ /
dilīpa iti rājendurinduḥ kṣīranidhāviva // Ragh(K)_1.12 //

vyūḍhorasko vṛṣaskandhaḥ sālaprāṃśurmahābhujaḥ /
ātmakarmakṣamaṃ dehaṃ kṣātro dharma ivāśritaḥ // Ragh(K)_1.13 //

sarvātiriktasāreṇa sarvatejobhibhāvinā /
sthitaḥ sarvonnatenorvīṃ krāntvā merurivātmanā // Ragh(K)_1.14 //

ākārasadṛśaprajñaḥ prajñayā sadṛśāgamaḥ /
āgamaiḥ sadṛśārambhaḥ prārambhasadṛśodayaḥ // Ragh(K)_1.15 //

bhīmakāntairnṛpaguṇaiḥ sa babhūvopajīvinām /
adhṛṣyaścābhigamyaśca yādoratnairivārṇavaḥ // Ragh(K)_1.16 //

rekhāmātramapi kṣuṇṇādātmano vartmanaḥ param /
na vyatīyuḥ prajāstasya niyanturnemivṛttayaḥ // Ragh(K)_1.17 //

prajānāmeva bhūtyarthaṃ sa tābhyo balimagrahīt /
sahasraguṇamutsraṣṭumādatte hi rasaṃ raviḥ // Ragh(K)_1.18 //

senā paricchadastasya dvayamevārthasādhanam /
śāstre ca vyāpṛtā buddhirmaurvī dhanuṣi cātatā // Ragh(K)_1.19 //

tasya saṃvṛtamantrasya gūḍhākāreṅgitasya ca /
phalānumeyāḥ prārambhāḥ saṃskārāḥ prāktanā iva // Ragh(K)_1.20 //

jugopātmānamatrasto bheje dharmamanāturaḥ /
agṛdhnurādade so 'rthānasaktaḥ sukhamanvabhūt // Ragh(K)_1.21 //

jñāne maunaṃ kṣamā śaktau tyāge ślāghāviparyayaḥ /
guṇā guṇānubandhitvāttasya saprasavā iva // Ragh(K)_1.22 //

anākṛṣṭasya viṣayairvidyānāṃ pāradṛśvanaḥ /
tasya dharmaraterāsīdvṛddhatvaṃ jarasā vinā // Ragh(K)_1.23 //

prajānāṃ vinayādhānādrakṣaṇādbharaṇādapi /
sa pitā pitarastāsāṃ kevalaṃ janmahetavaḥ // Ragh(K)_1.24 //

sthityai daṇḍayato daṇḍyānpariṇetuḥ prasūtaye /
apyarthakāmau tasyāstāṃ dharma eva manīṣiṇaḥ // Ragh(K)_1.25 //

dudoha gāṃ sa yajñāya sasyāya maghavā divam /
sampadvinimayenobhau dadhaturbhuvanadvayam // Ragh(K)_1.26 //

na kilānuyayustasya rājāno rakṣituryaśaḥ /
vyāvṛttā yatparasvebhyaḥ śrutau taskaratā sthitā // Ragh(K)_1.27 //

dveṣyo 'pi sammataḥ śiṣṭastasyārtasya yathauṣadham /
tyājyo duṣṭaḥ priyo 'pyāsīddaṣṭo 'ṅguṣṭha ivāhinā // Ragh(K)_1.28 //

taṃ vedhā vidadhe nūnaṃ mahābhūtasamādhinā /
tathā hi sarve tasyāsanparārthaikaphalā guṇāḥ // Ragh(K)_1.29 //

sa velāvapravalayāṃ parikhīkṛtasāgarām /
ananyaśāsanāmurvīṃ śaśāsaikapurīmiva // Ragh(K)_1.30 //

tasya dākṣiṇyarūḍhena nāmnā māgadhavaṃśajā /
patnī sudakṣiṇetyāsīdadhvarasyeva dakṣiṇā // Ragh(K)_1.31 //

kalatravantamātmānamavarodhe mahatyapi /
tayā mene manasvinyā lakṣmyā ca vasudhādhipaḥ // Ragh(K)_1.32 //

tasyāmātmānurūpāyāmātmajanmasamutsukaḥ /
vilambitaphalaiḥ kālaṃ sa nināya manorathaiḥ // Ragh(K)_1.33 //

gaṅgāṃ bhagīratheneva pūrveṣāṃ pāvanakṣamām /
īpsatā santatiṃ nyastā tena mantriṣu kosalā // Ragh(K)_1.34 //

athābhyarcya vidhātāraṃ prayatau putrakāmyayā /
tau dampatī vasiṣṭhasya gurorjagmaturāśramam // Ragh(K)_1.35 //

snigdhagambhīranirghoṣamekaṃ syandanamāśritau /
prāvṛṣeṇyaṃ payovāhaṃ vidyudairāvatāviva // Ragh(K)_1.36 //

mā bhūdāśramapīḍeti parimeyapuraḥsarau /
vaśānāgau sagandhālpakalabhānugatāviva // Ragh(K)_1.37 //

sevyamānau sukhasparśaiḥ sālaniryāsagandhibhiḥ /
puṣpareṇūtkirairvātairādhūtavanarājibhiḥ // Ragh(K)_1.38 //

pavanasyānukūlatvātprārthanāsiddhiśaṃsinaḥ /
rajobhisturagotkīrṇairaspṛṣṭālakaveṣṭanau // Ragh(K)_1.39 //

haiyaṅgavīnamādāya ghoṣavṛddhānupāgatān /
nāmadheyāni pṛcchantau vanyānāṃ mārgaśākhinām // Ragh(K)_1.40 //

sarasīṣvaravindānāṃ vīcivikṣobhaśītalam /
āmodamupajighrantau svaniḥśvāsānukāriṇam // Ragh(K)_1.41 //

manobhirāmāḥ śṛṇvantau rathanemisvanonmukhaiḥ /
ṣaḍjasaṃvādinīḥ kekā dvidhā bhinnāḥ śikhaṇḍibhiḥ // Ragh(K)_1.42 //

parasparākṣisādṛśyamadūrojjhitavartmasu /
mṛgadvandveṣu paśyantau syandanābaddhadṛṣṭiṣu // Ragh(K)_1.43 //

śreṇibandhādvitanvadbhirastambhāṃ toraṇasrajam /
sārasaiḥ kalanirhrādaiḥ kvacidunnamitānanau // Ragh(K)_1.44 //

grāmeṣvātmanisṛṣṭeṣu yūpacihneṣu yajvanām /
amoghāḥ pratigṛhṇantāvarghyānupadamāśiṣaḥ // Ragh(K)_1.45 //

kāpyabhikhyā tayorāsīdvrajatoḥ śuddhaveśayoḥ /
himanirmuktayoryoge citrācandramasoriva // Ragh(K)_1.46 //

tattadbhūmipatiḥ patnyai darśayanpriyadarśanaḥ /
api laṅghitamadhvānaṃ bubudhe na budhopamaḥ // Ragh(K)_1.47 //

sa duṣprāpayaśāḥ prāpadāśramaṃ śrāntavāhanaḥ /
sāyaṃ saṃyaminastasya maharṣermahiṣīsakhaḥ // Ragh(K)_1.48 //

vanāntarādupāvṛttaiḥ skandhāsaktasamitkuśaiḥ /
agnipratyudgamātpūtaiḥ pūryamāṇaṃ tapasvibhiḥ // Ragh(K)_1.49 //

sekānte munikanyābhirviviktīkṛtavṛkṣakam /
āśvāsāya vihaṅgānāmālavālāmbupāyinām // Ragh(K)_1.50 //

ātapāpāyasaṅkṣiptanīvārāsu niṣādibhiḥ /
mṛgairvartitaromanthamuṭajāṅganabhūmiṣu // Ragh(K)_1.51 //

ākīrṇamṛṣipatnīnāmuṭajadvārarodhibhiḥ /
apatyairiva nīvārabhāgadheyocitairmṛgaiḥ // Ragh(K)_1.52 //

abhyuddhṛtāgnipiśunairatithīnāśramonmukhān /
punānaṃ pavanoddhūtairdhūmairāhutigandhibhiḥ // Ragh(K)_1.53 //

atha yantāramādiśya dhuryānviśramayeti saḥ /
tāmavārohayatpatnīṃ rathādavaruroha ca // Ragh(K)_1.54 //

tasmai sabhyāḥ sabhāryāya goptre guptatamendriyāḥ /
arhaṇāmarhate cakrurmunayo nayacakṣuṣe // Ragh(K)_1.55 //

vidheḥ sāyantanasyānte sa dadarśa taponidhim /
anvāsitamarundhatyā svāhayeva havirbhujam // Ragh(K)_1.56 //

tayorjagṛhatuḥ pādau rājā rājñī ca māgadhī /
tau gururgurupatnī ca prītyā pratinanandatuḥ // Ragh(K)_1.57 //

ātitheyastamātithyavinītādhvapariśramam /
papraccha kuśalaṃ rājye rājyāśramamuniṃ muniḥ // Ragh(K)_1.58 //

athātharvanidhestasya vijitāripuraḥ puraḥ /
arthyāmarthapatirvācamādade vadatāṃ varaḥ // Ragh(K)_1.59 //

upapannaṃ nanu śivaṃ saptasvaṅgeṣu yasya me /
daivīnāṃ mānuṣīṇāṃ ca pratikartā tvamāpadām // Ragh(K)_1.60 //

tava mantrakṛto mantrairdūrātsaṃyamitāribhiḥ /
pratyādiśyanta iva me dṛṣṭalakṣyabhidaḥ śarāḥ // Ragh(K)_1.61 //

havirāvarjitaṃ hotastvayā vidhivadagniṣu /
vṛṣṭībhavati sasyānāmavagrahaviśoṣiṇām // Ragh(K)_1.62 //

puruṣāyuṣajīvinyo nirātaṅkā nirītayaḥ /
yanmadīyāḥ prajāstatra hetustvadbrahmavarcasam // Ragh(K)_1.63 //

tadevaṃ cintyamānasya guruṇā brahmayoninā /
sānubandhāḥ kathaṃ na syuḥ sampado me nirāpadaḥ // Ragh(K)_1.64 //

kiṃ tu vadhvāṃ tavaitasyāmadṛṣṭasadṛśaprajam /
na māmavati sadvīpā ratnasūrapi medinī // Ragh(K)_1.65 //

matparaṃ durlabhaṃ matvā nūnamāvarjitaṃ mayā /
payaḥ pūrve svaniḥśvāsakaduṣṇamupabhuñjate // Ragh(K)_1.66 //

so 'hamijyāviśuddhātmā prajālopanimīlitaḥ /
prakāśaścāndhakāraśca lokāloka ivācalaḥ // Ragh(K)_1.67 //

lokāntarasukhaṃ puṇyaṃ tapodānasamudbhavam /
santatiḥ śuddhavaṃśyā tu paratreha ca śarmaṇe // Ragh(K)_1.68 //

tayā hīnaṃ vinetā māṃ kathaṃ paśyanna dūyate /
siktaṃ svayamiva snehādvandhyamāśramavṛkṣakam // Ragh(K)_1.69 //

asahyapīḍaṃ bhagavannṛṇabandhamavaihi me /
aruntudamivālānaṃ navabaddhasya dantinaḥ // Ragh(K)_1.70 //

tasmādyathā vimucyeyaṃ saṃvidhātuṃ tathārhasi /
ikṣvākūṇāṃ durāpe 'rthe tvadadhīnā hi siddhayaḥ // Ragh(K)_1.71 //

iti vijñāpito rājñā dhyānastimitalocanaḥ /
kṣaṇamātramṛṣistasthau suptamīna iva hradaḥ // Ragh(K)_1.72 //

so 'paśyatpraṇidhānena santatistambhakāraṇam /
bhāvitātmā bhuvo bharturathainaṃ pratyabodhayat // Ragh(K)_1.73 //

purā śakramupasthāya tavorvīṃ pratiyāsyataḥ /
āsītkalpatarucchāyāsevinī surabhiḥ pathi // Ragh(K)_1.74 //

imāṃ devīmṛtusnātāṃ smṛtvā sapadi satvaraḥ /
pradakṣiṇakriyātītastasyāḥ kopamajījanaḥ // Ragh(K)_1.75 //

avajānāsi māṃ yasmādataste na bhaviṣyati /
matprasūtimanārādhya prajeti tvā śaśāpa sā // Ragh(K)_1.76 //

sa śāpo na tvayā rājanna ca sārathinā śrutaḥ /
nadatyākāśagaṅgāyāḥ srotasyuddāmadiggaje // Ragh(K)_1.77 //

avaimi tadapadhyānādyatnāpekṣaṃ manoratham /
pratibadhnāti hi śreyaḥ pūjyapūjāvyatikramaḥ // Ragh(K)_1.78 //

haviṣe dīrghasattrasya sā cedānīṃ pracetasaḥ /
bhujaṅgapihitadvāraṃ pātālamadhitiṣṭhati // Ragh(K)_1.79 //

sa tvamekāntarāṃ tasyā madīyāṃ vatsamātaram /
ārādhaya sapatnīkaḥ sā vāṃ kāmaṃ pradāsyati // Ragh(K)_1.80 //

iti vādina evāsya hoturāhutisādhanam /
anindyā nandinī nāma dhenurāvavṛte vanāt // Ragh(K)_1.81 //

tāmrā lalāṭajāṃ rājiṃ bibhratī sāsitetarām /
sandhyā prātipadeneva vyatibhinnā himāṃśunā // Ragh(K)_1.82 //

bhuvaṃ koṣṇena kuṇḍodhnī medhyenāvabhṛthādapi /
prasnavenābhivarṣantī vatsālokapravartinā // Ragh(K)_1.83 //

rajaḥkaṇaiḥ khuroddhūtaiḥ spṛśadbhirgātramantikāt /
tīrthābhiṣekajāṃ śuddhimādadhānā mahīkṣitaḥ // Ragh(K)_1.84 //

tāṃ puṇyadarśanāṃ dṛṣṭvā nimittajñastapodhanaḥ /
yājyamāśaṃsitāvandhyaprārthanaṃ punarabravīt // Ragh(K)_1.85 //

adūravartinīṃ siddhiṃ rājanvigaṇayātmanaḥ /
upasthiteyaṃ kalyāṇī nāmni kīrtita eva yat // Ragh(K)_1.86 //

vanyavṛttirimāṃ śaśvadātmānugamanena gām /
vidyāmabhyasaneneva prasādayitumarhasi // Ragh(K)_1.87 //

prasthitāyāṃ pratiṣṭhethāḥ sthitāyāṃ sthānamācareḥ /
niṣaṇṇāyāṃ niṣīdāsyāṃ pītāmbhasi piverapaḥ // Ragh(K)_1.88 //

vadhūrbhaktimatī caināmarcitāmā tapovanāt /
prayātāṃ prātaranvetu sāyaṃ pratyudvrajedapi // Ragh(K)_1.89 //

ityā prasādādasyāstvaṃ paricaryāparo bhava /
avighnamastu te stheyāḥ piteva dhuri putriṇām // Ragh(K)_1.90 //

tatheti pratijagrāha prītimānsaparigrahaḥ /
ādeśaṃ deśakālajñaḥ śiṣyaḥ śāsiturānataḥ // Ragh(K)_1.91 //

atha pradoṣe doṣajñaḥ saṃveśāya viśāṃ patim /
sūnuḥ sūnṛtavāksraṣṭurvisasarjorjitaśriyam // Ragh(K)_1.92 //

satyāmapi tapaḥsiddhau niyamāpekṣayā muniḥ /
kalpavitkalpayāmāsa vanyāmevāsya saṃvidhām // Ragh(K)_1.93 //

nirdiṣṭāṃ kulapatinā sa parṇaśālāmadhyāsya prayataparigrahadvitīyaḥ /
tacchiṣyādhyayananiveditāvasānāṃ saṃviṣṭaḥ kuśaśayane niśāṃ nināya // Ragh(K)_1.94 //

|| iti raghuvaṃśe mahākāvye prathamaḥ sargaḥ ||

atha prajānāmadhipaḥ prabhāte jāyāpratigrāhitagandhamālyām /
vanāya pītapratibaddhavatsāṃ yaśodhano dhenumṛṣermumoca // Ragh(K)_2.1 //

tasyāḥ khuranyāsapavitrapāṃsumapāṃsulānāṃ dhuri kīrtanīyā /
mārgaṃ manuṣyeśvaradharmapatnī śruterivārthaṃ smṛtiranvagacchat // Ragh(K)_2.2 //

nivartya rājā dayitāṃ dayālustāṃ saurabheyīṃ surabhiryaśobhiḥ /
payodharībhūtacatuḥsamudrāṃ jugopa gorūpadharāmivorvīm // Ragh(K)_2.3 //

vratāya tenānucareṇa dhenornyaṣedhi śeṣo 'pyanuyāyivargaḥ /
na cānyatastasya śarīrarakṣā svavīryaguptā hi manoḥ prasūtiḥ // Ragh(K)_2.4 //

āsvādavadbhiḥ kavalaistṛṇānāṃ kaṇḍūyanairdaṃśanivāraṇaiśca /
avyāhatasvairagataiśca tasyāḥ samrāṭ samārādhanatatparo 'bhūt // Ragh(K)_2.5 //

sthitaḥ sthitāmuccalitaḥ prayātāṃ niṣeduṣīmāsanabandhadhīraḥ /
jalābhilāṣī jalamādadānāṃ chāyeva tāṃ bhūpatiranvagacchat // Ragh(K)_2.6 //

sa nyastacihnāmapi rājalakṣmīṃ tejoviśeṣānumitāṃ dadhānaḥ /
āsīdanāviṣkṛtadānarājirantarmadāvastha iva dvipendraḥ // Ragh(K)_2.7 //

latāpratānodgrathitaiḥ sa keśairadhijyadhanvā vicacāra dāvam /
rakṣāpadeśādguruhomadhenorvanyānvineṣyanniva duṣṭasattvān // Ragh(K)_2.8 //

visṛṣṭapārśvānucarasya tasya pārśvadrumāḥ pāśabhṛtā samasya /
udīrayāmāsurivonmadānāmālokaśabdaṃ vayasāṃ virāvaiḥ // Ragh(K)_2.9 //

marutprayuktāśca marutsakhābhaṃ tamarcyamārādabhivartamānam /
avākiranbālalatāḥ prasūnairācāralājairiva paurakanyāḥ // Ragh(K)_2.10 //

dhanurbhṛto 'pyasya dayārdrabhāvamākhyātamantaḥkaraṇairviśaṅkaiḥ /
vilokayantyo vapurāpurakṣṇāṃ prakāmavistāraphalaṃ hariṇyaḥ // Ragh(K)_2.11 //

sa kīcakairmārutapūrṇarandhraiḥ kūjadbhirāpāditavaṃśakṛtyam /
śuśrāva kuñjeṣu yaśaḥ svamuccairudgīyamānaṃ vanadevatābhiḥ // Ragh(K)_2.12 //

pṛktastuṣārairvananirjharāṇāmanokahākampanapuṣpagandhī /
tamātapaklāntamanātapatramācārapūtaṃ pavanaḥ siṣeve // Ragh(K)_2.13 //

śaśāma vṛṣṭyāpi vinā davāgnirāsīdviśeṣātphalapuṣpavṛddhiḥ /
ūnaṃ na sattveṣvadhiko babādhe tasminvanaṃ goptari gāhamāne // Ragh(K)_2.14 //

sañcārapūtāni digantarāṇi kṛtvā dinānte nilayāya gantum /
pracakrame pallavarāgatāmrā prabhā pataṅgasya muneśca dhenuḥ // Ragh(K)_2.15 //

tāṃ devatāpitratithikriyārthamanvagyayau madhyamalokapālaḥ /
babhūva sā tena satāṃ matena śraddheva sākṣādvidhinopapannā // Ragh(K)_2.16 //

sa palvalottīrṇavarāhayūthānyāvāsavṛkṣonmukhabarhiṇāni /
yayau mṛgādhyāsitaśādvalāni śyāmāyamānāni vanāni paśyan // Ragh(K)_2.17 //

āpīnabhārodvahanaprayatnādgṛṣṭirgurutvāduraso narendraḥ /
ubhāvalañcakraturañcitābhyāṃ tapovanāvṛttipathaṃ gatābhyām // Ragh(K)_2.18 //

vasiṣṭhadhenoranuyāyinaṃ tamāvartamānaṃ vanitā vanāntāt /
papau nimeṣālasapakṣmapaṅktirupoṣitābhyāmiva locanābhyām // Ragh(K)_2.19 //

puraskṛtā vartmani pārthivena pratyudgatā pārthivadharmapatnyā /
tadantare sā virarāja dhenurdinakṣapāmadhyagateva sandhyā // Ragh(K)_2.20 //

pradakṣiṇīkṛtya payasvinīṃ tāṃ sudakṣiṇā sākṣatapātrahastā /
praṇamya cānarca viśālamasyāḥ śṛṅgāntaraṃ dvāramivātmasiddheḥ // Ragh(K)_2.21 //

vatsotsukāpi stimitā saparyāṃ pratyagrahītseti nanandatustau /
bhaktyopapanneṣu hi tadvidhānāṃ prasādacihnāni puraḥphalāni // Ragh(K)_2.22 //

guroḥ sadārasya nipīḍya pādau samāpya sāndhyaṃ ca vidhiṃ dilīpaḥ /
dohāvasāne punareva dogdhrīṃ bheje bhujotsannaripurniṣaṇṇām // Ragh(K)_2.23 //

tāmantikanyastabalipradīpāmanvāsya goptā gṛhiṇīsahāyaḥ /
krameṇa suptāmanu saṃviveśa suptotthitāṃ prātaranūdatiṣṭhat // Ragh(K)_2.24 //

itthaṃ vrataṃ pālayataḥ prajārthaṃ samaṃ mahiṣyā mahanīyakīrteḥ /
sapta vyatīyustriguṇāni tasya dinānyamitroddharaṇocitasya // Ragh(K)_2.25 //

anyedyurātmānucarasya bhāvaṃ jijñāsamānā munihomadhenuḥ /
gaṅgāprapātāntavirūḍhaśaṣpaṃ gaurīgurorgahvaramāviveśa // Ragh(K)_2.26 //

sā duṣpradharṣā manasāpi hiṃsrairityadriśobhāprahitekṣaṇena /
alakṣitābhyutpatano nṛpeṇa prasahya siṃhaḥ kila tāṃ cakarṣa // Ragh(K)_2.27 //

tadīyamākranditamārtasādhorguhānibaddhapratiśabdadīrgham /
raśmiṣvivādāya nagendradattāṃ nivartayāmāsa nṛpasya dṛṣṭim // Ragh(K)_2.28 //

sa pāṭalāyāṃ gavi tasthivāṃsaṃ dhanurdharaḥ kesariṇaṃ dadarśa /
adhityakāyāmiva dhātumayyāṃ rodhradrumaṃ sānumataḥ praphultam // Ragh(K)_2.29 //

tato mṛgendrasya mṛgendragāmī vadhāya vadhyasya śaraṃ śaraṇyaḥ /
jātābhiṣaṅgo nṛpatirniṣaṅgāduddhartumaicchatprasabhoddhṛtāriḥ // Ragh(K)_2.30 //

vāmetarastasya karaḥ praharturnakhaprabhārūṣitakaṅkapattre /
saktāṅguliḥ sāyakapuṅkha eva citrārpitārambha ivāvatasthe // Ragh(K)_2.31 //

bāhupratistambhavivṛddhamanyurabhyarṇamāgaskṛtamaspṛśadbhiḥ /
rājā svatejobhiradahyatāntarbhogīva mantrapratibaddhavīryaḥ // Ragh(K)_2.32 //

tamāryagṛhyaṃ nigṛhītadhenurmanuṣyavācā manuvaṃśaketum /
vismāpayanvismayamātmasiddhau bhūpālasiṃhaṃ nijagāda siṃhaḥ // Ragh(K)_2.33 //

alaṃ mahīpāla tava śrameṇa prayuktamapyastramito vṛthā syāt /
na pādaponmūlanaśakti raṃhaḥ śiloccaye mūrchati mārutasya // Ragh(K)_2.34 //

kailāsagauraṃ vṛṣamārurukṣoḥ pādārpaṇānugrahapūtapṛṣṭham /
avaihi māṃ kiṅkaramaṣṭamūrteḥ kumbhodaraṃ nāma nikumbhamitram // Ragh(K)_2.35 //

amuṃ puraḥ paśyasi devadāruṃ putrīkṛto 'yaṃ vṛṣabhadhvajena /
yo hemakumbhastananiḥsṛtānāṃ skandasya mātuḥ payasāṃ rasajñaḥ // Ragh(K)_2.36 //

kaṇḍūyamānena kaṭaṃ kadācidvanyadvipenonmathitā tvagasya /
athainamadrestanayā śuśoca senānyamālīḍhamivāsurāstraiḥ // Ragh(K)_2.37 //

tadā prabhṛtyeva mataṅgajānāṃ trāsārthamasminnahamadrikukṣau /
vyāpāritaḥ śūlabhṛtā vidhāya siṃhatvamaṅkāgatasattvavṛtti // Ragh(K)_2.38 //

tasyālameṣā kṣudhitasya tṛptyai pradiṣṭakālā parameśvareṇa /
upasthitā śoṇitapāraṇā me suradviṣaścāndramasī sudheva // Ragh(K)_2.39 //

sa tvaṃ nivartasva vihāya lajjāṃ gurorbhavāndarśitaśiṣyabhaktiḥ /
śastreṇa rakṣyaṃ yadaśakyarakṣaṃ na tadyaśaḥ śastrabhṛtāṃ kṣiṇoti // Ragh(K)_2.40 //

iti pragalbhaṃ puruṣādhirājo mṛgādhirājasya vaco niśamya /
pratyāhatāstro giriśaprabhāvādātmanyavajñāṃ śithilīcakāra // Ragh(K)_2.41 //

pratyabravīccainamiṣuprayoge tatpūrvasaṅge vitathaprayatnaḥ /
jaḍīkṛtastryambakavīkṣitena vajraṃ mumukṣanniva vajrapāṇiḥ // Ragh(K)_2.42 //

saṃruddhaceṣṭasya mṛgendra kāmaṃ hāsyaṃ vacastadyadahaṃ vivakṣuḥ /
antargataṃ prāṇabhṛtāṃ tu veda sarvaṃ bhavānbhāvamato 'bhidhāsye // Ragh(K)_2.43 //

mānyaḥ sa me sthāvarajaṅgamānāṃ sargasthitipratyavahārahetuḥ /
gurorapīdaṃ dhanamāhitāgnernaśyatpurastādanupekṣaṇīyam // Ragh(K)_2.44 //

sa tvaṃ madīyena śarīravṛttiṃ dehena nirvartayituṃ prasīda /
dināvasānotsukabālavatsā vimucyatāṃ dhenuriyaṃ maharṣeḥ // Ragh(K)_2.45 //

athāndhakāraṃ girikandarāṇāṃ daṃṣṭrāmayūkhaiḥ śakalāni kurvan /
bhūyaḥ sa bhūteśvarapārśvavartī kiñcidvihasyārthapatiṃ babhāṣe // Ragh(K)_2.46 //

ekātapatraṃ jagataḥ prabhutvaṃ navaṃ vayaḥ kāntamidaṃ vapuśca /
alpasya hetorbahu hātumicchan vicāramugdhaḥ pratibhāsi me tvam // Ragh(K)_2.47 //

bhūtānukampā tava cediyaṃ gaurekā bhavetsvastimatī tvadante /
jīvanpunaḥ śaśvadupaplavebhyaḥ prajāḥ prajānātha piteva pāsi // Ragh(K)_2.48 //

athaikadhenoraparādhadaṇḍādguroḥ kṛṣāṇupratimādbibheṣi /
śakyo 'sya manyurbhavatā vinetuṃ gāḥ koṭiśaḥ sparśayatā ghaṭodhnīḥ // Ragh(K)_2.49 //

tadrakṣa kalyāṇaparamparāṇāṃ bhoktāramūrjasvalamātmadeham /
mahītalasparśanamātrabhinnamṛddhaṃ hi rājyaṃ padamaindramāhuḥ // Ragh(K)_2.50 //

etāvaduktvā virate mṛgendre pratisvanenāsya guhāgatena /
śiloccayo 'pi kṣitipālamuccaiḥ prītyā tamevārthamabhāṣateva // Ragh(K)_2.51 //

tathā samarthāṃ giramūcivāṃsaṃ pratyāha devānucaraṃ dilīpaḥ /
dhenvā tadadhyāsanakātarākṣyā nirīkṣyamāṇaḥ sutarāṃ dayāluḥ // Ragh(K)_2.52 //

kṣatātkila trāyata ityudagraḥ kṣattrasya śabdo bhuvaneṣu rūḍhaḥ /
rājyena kiṃ tadviparītavṛtteḥ prāṇairupākrośamalīmasairvā // Ragh(K)_2.53 //

kathaṃ ca śakyo 'nunayo maharṣerviśrāṇanādanyapayasvinīnām /
imāmanūnāṃ surabheravaihi rudraujasā tu prahṛtaṃ tvayāsyām // Ragh(K)_2.54 //

seyaṃ svadehārpaṇaniṣkrayeṇa nyāyyaṃ mayā mocayituṃ bhavattaḥ /
na pāraṇā syādvihatā tavaivaṃ bhavedaluptaśca muneḥ kriyārthaḥ // Ragh(K)_2.55 //

bhavānapīdaṃ paravānavaiti mahānhi yatnastava devadārau /
sthātuṃ niyokturyadi śakyamagre vināśya rakṣyaṃ svayamakṣatena // Ragh(K)_2.56 //

kimapyahiṃsyastava cenmato 'haṃ yaśaḥśarīre bhava me dayāluḥ /
ekāntavidhvaṃsiṣu madvidhānāṃ piṇḍeṣvanāsthā khalu bhautikeṣu // Ragh(K)_2.57 //

sambandhamābhāṣaṇapūrvamāhurjātaḥ sa nau saṅgatayorvanānte /
tadbhūtanāthānuga nārhasi tvaṃ sambandhino me praṇayaṃ vihantum // Ragh(K)_2.58 //

tatheti gāmuktavate dilīpaḥ sadyaḥ pratistambhavimuktabāhuḥ /
sa nyastaśastraṃ haraye svadehamupānayatpiṇḍamivāmiṣasya // Ragh(K)_2.59 //

tasminkṣaṇe pālayituḥ prajānāmutpaśyataḥ siṃhanipātamugram /
avāṅmukhasyopari puṣpavṛṣṭiḥ papāta vidyādharahastamuktā // Ragh(K)_2.60 //

uttiṣṭha vatsetyamṛtāyamānaṃ vaco niśamyotthitamutthitaḥ san /
dadarśa rājā jananīmiva svāṃ gāmagrataḥ prasraviṇīṃ na siṃham // Ragh(K)_2.61 //

taṃ vismitaṃ dhenuruvāca sādho māyāṃ mayodbhāvya parīkṣito 'si /
ṛṣiprabhāvānmayi nāntako 'pi prabhuḥ prahartuṃ kimutānyahiṃsrāḥ // Ragh(K)_2.62 //

bhaktyā gurau mayyanukampayā ca prītāsmi te putra varaṃ vṛṇīṣva /
na kevalānāṃ payasāṃ prasūtimavaihi māṃ kāmadughāṃ prasannām // Ragh(K)_2.63 //

tataḥ samānīya sa mānitārthī hastau svahastārjitavīraśabdaḥ /
vaṃśasya kartāramanantakīrtiṃ sudakṣiṇāyāṃ tanayaṃ yayāce // Ragh(K)_2.64 //

santānakāmāya tatheti kāmaṃ rājñe pratiśrutya payasvinī sā /
dugdhvā payaḥ pattrapuṭe madīyaṃ putropayuṅkṣveti tamādideśa // Ragh(K)_2.65 //

vatsasya homārthavidheśca śeṣamṛṣeranujñāmadhigamya mātaḥ /
ūdhasyamicchāmi tavopabhoktuṃ ṣaṣṭhāṃśamurvyā iva rakṣitāyāḥ // Ragh(K)_2.66 //

itthaṃ kṣitīśena vasiṣṭhadhenurvijñāpitā prītatarā babhūva /
tadanvitā haimavatācca kukṣeḥ pratyāyayāvāśramamaśramaiva // Ragh(K)_2.67 //

tasyāḥ prasannendumukhaḥ prasādaṃ gururnṛpāṇāṃ gurave nivedya /
mukhaprasādānumitaṃ priyāyai śaśaṃsa vācā punaruktayaiva // Ragh(K)_2.68 //

sa nandinīstanyamaninditātmā sadvatsalo vatsanipītaśeṣam /
papau vasiṣṭhena kṛtābhyanujñaḥ śuddhaṃ yaśo bhūya ivāvitṛptaḥ // Ragh(K)_2.69 //

prātaryathoktavratapāraṇānte prāsthānikaṃ svastyayanaṃ prayujya /
tau dampatī svāṃ prati rājadhānīṃ prasthāpayāmāsa vaśī vasiṣṭhaḥ // Ragh(K)_2.70 //

pradakṣiṇīkṛtya hutaṃ hutāśamanantaraṃ bharturarundhatīṃ ca /
dhenuṃ savatsāṃ ca nṛpaḥ pratasthe sanmaṅgalodagratarānubhāvaḥ // Ragh(K)_2.71 //

śrotrābhirāmadhvaninā rathena sa dharmapatnīsahitaḥ sahiṣṇuḥ /
yayāvanudghātasukhena mārgaṃ sveneva pūrṇena manorathena // Ragh(K)_2.72 //

tamāhitotkaṇṭhamadarśanena prajāḥ prajārthavratakarṣitāṅgam /
netraiḥ papustṛptimanāpnuvadbhirnavoditaṃ nāthamivauṣadhīnām // Ragh(K)_2.73 //

purandaraśrīḥ puramutpatākaṃ praviśya paurairabhinandyamānaḥ /
bhuje bhujaṅgendrasamānasāre bhūyaḥ sa bhūmerdhuramāsasañja // Ragh(K)_2.74 //

atha nayanasamutthaṃ jyotiratreriva dyauḥ surasaridiva tejo vahniniṣṭhyūtamaiśam /
narapatikulabhūtyai garbhamādhatta rājñī gurubhirabhiniviṣṭaṃ lokapālānubhāvaiḥ // Ragh(K)_2.75 //

|| iti raghuvaṃśe mahākāvye dvitīyaḥ sargaḥ ||

athepsitaṃ bharturupasthitodayaṃ sakhījanodvīkṣaṇakaumudīmukham /
nidānamikṣvākukulasya santateḥ sudakṣiṇā dauhadalakṣaṇaṃ dadhau // Ragh(K)_3.1 //

mukhena sā ketakapattrapāṇḍunā kṛśāṅgayaṣṭiḥ parimeyabhūṣaṇā /
sthitālpatārāṃ karuṇendumaṇḍalāṃ vibhātakalpāṃ rajanīṃ vyaḍambayat // Ragh(K)_3.2 //

tadānanaṃ sevitamṛttikālavaṃ nṛpaḥ samāghrāya na tṛptimāyayau /
karīva siktaṃ pṛṣataiḥ payomucāṃ śucivyapāye vanarājipalvalam // Ragh(K)_3.3 //

divaṃ marutvāniva bhokṣyate mahīṃ digantaviśrāntaratho hi matsutaḥ /
ato 'bhilāṣe prathamaṃ tathāvidhe mano babandhānyarasānvilaṅghya sā // Ragh(K)_3.4 //

na me hriyā śaṃsati kiñcidīpsitaṃ spṛhāvatī vastuṣu keṣu māgadhī /
iti sma pṛcchatyativelamādṛtaḥ priyāsakhīruttarakosaleśvaraḥ // Ragh(K)_3.5 //

upetya sā dohadaduḥkhaśīlatāṃ yadeva vavre tadapaśyadāhṛtam /
na hīṣṭamasyāstridive 'pi bhūpaterbabhūva duṣprāpamadhijyadhanvanaḥ // Ragh(K)_3.6 //

dineṣu gacchatsu madhūkapāṇḍuraṃ tadīyamāśyāmamukhaṃ stanadvayam /
samudgayorvāraṇadantakośayorbabhāra kāntiṃ gavalāpidhānayoḥ // Ragh(K)_3.7 //

krameṇa nistīrya ca dohadavyathāmupoḍhagātropacayā rarāja sā /
purāṇapattrāpagamādanantaraṃ lateva sannaddhamanojñapallavā // Ragh(K)_3.8 //

nidhānagarbhāmiva sāgarāmbarāṃ śamīmivābhyantaralīnapāvakām /
nadīmivāntaḥsalilāṃ sarasvatīṃ nṛpaḥ sagarbhāṃ mahiṣīmamanyata // Ragh(K)_3.9 //

priyānurāgasya manaḥsamunnaterbhujārjitānāṃ ca digantasampadām /
yathākramaṃ puṃsavanādikāḥ kriyā dhṛteśca dhīraḥ sadṛśīrvyadhatta saḥ // Ragh(K)_3.10 //

surendramātrāśritagarbhagauravāt prayatnamuktāsanayā gṛhāgataḥ /
tayopacārāñjalikhinnahastayā nananda pāriplavanetrayā nṛpaḥ // Ragh(K)_3.11 //

kumārabhṛtyaiḥ kuśalairadhiṣṭhite bhiṣagbhirāptairatha garbhaveśmani /
niratyayāya prasavāya tasthuṣī babhau samāsannaphalā kriyeva sā // Ragh(K)_3.12 //

grahaistataḥ pañcabhiruccasaṃśrayairasūryagaiḥ sūcitabhāgyasampadam /
asūta putraṃ samaye śacīsamā trisādhanā śaktirivārthamakṣatam // Ragh(K)_3.13 //

diśaḥ prasedurmaruto vavuḥ śivāḥ pradakṣiṇārcirhutamagnirādade /
babhūva sarvaṃ śubhaśaṃsi tatkṣaṇaṃ bhavo hi lokābhyudayāya tādṛśām // Ragh(K)_3.14 //

ariṣṭaśayyāṃ parito visāriṇā sujanmanastasya nijena tejasā /
niśīthadīpāḥ sahasā hatatviṣo babhūvurālekhyasamarpitā iva // Ragh(K)_3.15 //

janāya śuddhāntacarāya śaṃsate kumārajanmāmṛtasammitākṣaram /
adeyamāsīttrayameva bhūpateḥ śaśiprabhaṃ chattramubhe ca cāmare // Ragh(K)_3.16 //

sa vīkṣya putrasya cirātpitā mukhaṃ nidhānakumbhasya yuveva durgataḥ /
mudā śarīre prababhūva nātmanaḥ payodhirindūdayamūrchito yathā // Ragh(K)_3.17 //

sa jātakarmaṇyakhile tapasvinā tapovanādetya purodhasā kṛte /
dilīpasūnurmaṇirākarodgataḥ prayuktasaṃskāra ivādhikaṃ babhau // Ragh(K)_3.18 //

sukhaśravā maṅgalatūryaniḥsvanāḥ pramodanṛttaiḥ saha vārayoṣitām /
na kevalaṃ sadmani māgadhīpateḥ pathi vyajṛmbhanta divaukasāmapi // Ragh(K)_3.19 //

na saṃyatastasya babhūva rakṣiturvimocayedyaṃ sutajanmaharṣitaḥ /
ṛṇābhidhānātsvayameva kevalaṃ tadā pitṚṇāṃ mumuce sa bandhanāt // Ragh(K)_3.20 //

śrutasya yāyādayamantamarbhakastathā pareṣāṃ yudhi ceti pārthivaḥ /
avekṣya dhātorgamanārthamarthaviccakāra nāmnā raghumātmasambhavam // Ragh(K)_3.21 //

pituḥ prayatnātsa samagrasampadaḥ śubhaiḥ śarīrāvayavairdine dine /
pupoṣa vṛddhiṃ haridaśvadīdhiteranupraveśādiva bālacandramāḥ // Ragh(K)_3.22 //

umāvṛṣāṅkau śarajanmanā yathā yathā jayantena śacīpurandarau /
tathā nṛpaḥ sā ca sutena māgadhī nanandatustatsadṛśena tatsamau // Ragh(K)_3.23 //

rathāṅganāmnoriva bhāvabandhanaṃ babhūva yatprema parasparaṃ prati /
vibhaktamapyekasute na tattayoḥ parasparasyopari paryahīyata // Ragh(K)_3.24 //

yadāha dhātryā prathamoditaṃ vaco yayau tadīyāmavalambya cāṅgulim /
abhūcca namraḥ praṇipātaśikṣayā piturmudaṃ tena tatāna so 'rbhakaḥ // Ragh(K)_3.25 //

tamaṅkamāropya śarīrayogajaiḥ sukhairniṣiñcantamivāmṛtaṃ tvaci /
tribhāgasammīlitalocano nṛpaścirātsutasparśarasajñatāṃ yayau // Ragh(K)_3.26 //

amaṃsta cānena parārdhyajanmanā sthiterabhettā sthitimantamanvayam /
svamūrtibhedena guṇāgryavṛttinā patiḥ prajānāmiva sargamātmanaḥ // Ragh(K)_3.27 //

sa vṛttacūlaścalakākapakṣakairamātyaputraiḥ savayobhiranvitaḥ /
liperyathāvadgrahaṇena vāṅmayaṃ nadīmukheneva samudramāviśat // Ragh(K)_3.28 //

athopanītaṃ vidhivadvipaścito vininyurenaṃ guravo gurupriyam /
avandhyayatnāśca babhūvuratra te kriyā hi vastūpahitā prasīdati // Ragh(K)_3.29 //

dhiyaḥ samagraiḥ sa guṇairudāradhīḥ kramāccatasraścaturarṇavopamāḥ /
tatāra vidyāḥ pavanātipātibhirdiśo haridbhirharitāmiveśvaraḥ // Ragh(K)_3.30 //

tvacaṃ sa medhyāṃ paridhāya rauravīmaśikṣatāstraṃ pitureva mantravat /
prayogasaṃhārarahasyavittamo babhūva cāstreṣu yathā purandaraḥ // Ragh(K)_3.31//

mahokṣatāṃ vatsataraḥ spṛśanniva dvipendrabhāvaṃ kalabhaḥ śrayanniva /
raghuḥ kramādyauvanabhinnaśaiśavaḥ pupoṣa gambhīramanoharaṃ vapuḥ // Ragh(K)_3.32 //

athāsya godānavidheranantaraṃ vivāhadīkṣāṃ niravartayatprabhuḥ /
narendrakanyāstamavāpya satpatiṃ tamopahaṃ dakṣasutā ivābabhuḥ // Ragh(K)_3.33 //

yuvā yugavyāyatabāhuraṃsalaḥ kavāṭavakṣāḥ pariṇaddhakandharaḥ /
vapuṣprakarṣādajayadguruṃ raghustathāpi nīcairvinayādadṛśyata // Ragh(K)_3.34 //

atha prajānāṃ ciramātmanā dhṛtāṃ nitāntagurvīṃ laghayiṣyatā dhuram /
vaśīti matvā maticakṣuṣā suto nṛpeṇa cakre yuvarājaśabdabhāk // Ragh(K)_3.35 //

narendramūlāyatanādanantaraṃ tadāspadaṃ śrīryuvarājasaṃjñitam /
agacchadaṃśena guṇābhilāṣiṇī navāvatāraṃ kamalādivotpalam // Ragh(K)_3.36 //

uṣarbudhaḥ sārathineva vāyunā ghanavyapāyena gabhastimāniva /
babhūva tenātitarāṃ durutsahaḥ kaṭaprabhedena karīva pārthivaḥ // Ragh(K)_3.37 //

niyujya taṃ medhyaturaṅgarakṣaṇe dhanurdharai rājasutairanudrutam /
apūrṇamekena śatakratūpamaḥ śataṃ kratūnāmapavighnamāpa saḥ // Ragh(K)_3.38 //

ataḥ paraṃ tena makhāya yajvanā turaṅgamutsṛṣṭamanargalaṃ punaḥ /
dhanurbhṛtāmagrata eva rakṣiṇāṃ jahāra śakraḥ kila gūḍhavigrahaḥ // Ragh(K)_3.39 //

viṣādaluptapratipatti vismitaṃ kumārasainyaṃ sapadi sthitaṃ ca tat /
vasiṣṭhadhenuśca yadṛcchayāgatā śrutaprabhāvā dadṛśe 'tha nandinī // Ragh(K)_3.40 //

tadaṅganiḥṣyandalavena locane pramṛjya puṇyena puraskṛtaḥ satām /
atīndriyeṣvapyupapannadarśano babhūva bhāveṣu dilīpanandanaḥ // Ragh(K)_3.41 //

sa pūrvataḥ parvatapakṣaśātanaṃ dadarśa devaṃ naradevasambhavaḥ /
punaḥ punaḥ sūtaniṣiddhacāpalaṃ harantamaśvaṃ ratharaśmisaṃyutam // Ragh(K)_3.42 //

śataistamakṣṇāmanimeṣavṛttibhirhariṃ viditvā haribhiśca vājibhiḥ /
avocadenaṃ gaganaspṛśā raghuḥ svareṇa dhīreṇa nivartayanniva // Ragh(K)_3.43 //

makhāṃśabhājāṃ prathamo manīṣibhistvameva devendra yadā nigadyase /
ajasradīkṣāprayatasya madguroḥ kriyāvighātāya kathaṃ pravartase // Ragh(K)_3.44 //

trilokanāthena satā makhadviṣastvayā niyāmyā nanu divyacakṣuṣā /
sa cetsvayaṃ karmasu dharmacāriṇāṃ tvamantarāyībhavasi cyuto vidhiḥ // Ragh(K)_3.45 //

tadaṅgamagryaṃ maghavanmahākratoramuṃ turaṅgaṃ pratimoktumarhasi /
pathaḥ śucerdarśayitāra īśvarā malīmasāmādadate na paddhatim // Ragh(K)_3.46 //

iti pragalbhaṃ raghuṇā samīritaṃ vaco niśamyādhipatirdivaukasām /
nivartayāmāsa rathaṃ savismayaḥ pracakrame ca prativaktumuttaram // Ragh(K)_3.47 //

yathāttha rājanyakumāra tattathā yaśastu rakṣyaṃ parito yaśodhanaiḥ /
jagatprakāśaṃ tadaśeṣamijyayā bhavadgururlaṅghayituṃ mamodyataḥ // Ragh(K)_3.48 //

hariryathaikaḥ puruṣottamaḥ smṛto maheśvarastryambaka eva nāparaḥ /
tathā vidurmāṃ munayaḥ śatakratuṃ dvitīyagāmī na hi śabda eṣa naḥ // Ragh(K)_3.49 //

ato 'yamaśvaḥ kapilānukāriṇā pitustvadīyasya mayāpahāritaḥ /
alaṃ prayatnena tavātra mā nidhāḥ padaṃ padavyāṃ sagarasya santateḥ // Ragh(K)_3.50 //

tataḥ prahasyāha punaḥ purandaraṃ vyapetabhīrbhūmipurandarātmajaḥ /
gṛhāṇa śastraṃ yadi sarga eṣa te na khalvanirjitya raghuṃ kṛtī bhavān // Ragh(K)_3.51 //

sa evamuktvā maghavantamunmukhaḥ kariṣyamāṇaḥ saśaraṃ śarāsanam /
atiṣṭhadālīḍhaviśeṣaśobhinā vapuṣprakarṣeṇa viḍambiteśvaraḥ // Ragh(K)_3.52 //

raghoravaṣṭambhamayena pattriṇā hṛdi kṣato gotrabhidapyamarṣaṇaḥ /
navāmbudānīkamuhūrtalāñchane dhanuṣyamoghaṃ samadhatta mārgaṇam // Ragh(K)_3.53 //

narendrasūnoḥ sa bṛhadbhujāntaraṃ praviśya bhīmāsuraśoṇitocitaḥ /
papāvanāsvāditapūrvamāśugaḥ kutūhaleneva manuṣyaśoṇitam // Ragh(K)_3.54 //

hareḥ kumāro 'pi kumāravikramaḥ suradvipāsphālanakarkaśāṅgulau /
bhuje śacīpattraviśeṣakāṅkite svanāmacihnaṃ nicakhāna sāyakam // Ragh(K)_3.55 //

jahāra cānyena mayūralāñchanaṃ śareṇa śakrasya mahāśanidhvajam /
cukopa tasmai sa bhṛśaṃ suraśriyaḥ prasahya keśavyaparopaṇādiva // Ragh(K)_3.56 //

tayorupāntasthitasiddhasainikaṃ garutmadāśīviṣabhīmadarśanaiḥ /
babhūva yuddhaṃ tumulaṃ jayaiṣiṇoradhomukhairūrdhvamukhaiśca pattribhiḥ // Ragh(K)_3.57 //

atiprabandhaprahitāstravṛṣṭibhistamāśrayaṃ duṣprasahasya tejasaḥ /
śaśāka nirvāpayituṃ na vāsavaḥ svataścyutaṃ vahnimivādbhirambudaḥ // Ragh(K)_3.58 //

tataḥ prakoṣṭhāddharicandanāṅkitāt pramathyamānārṇavadhīranādinīm /
raghuḥ śaśāṅkārdhamukhena pattriṇā śarāsanajyāmalunādbiḍaujasaḥ // Ragh(K)_3.59 //

sa cāpamutsṛjya vivṛddhamatsaraḥ pravāsanāya prabalasya vidviṣaḥ /
mahīdhrapakṣavyaparopaṇoddhataṃ sphuratprabhāmaṇḍalamastramādade // Ragh(K)_3.60 //

raghurbhṛśaṃ vakṣasi tena tāḍitaḥ papāta bhūmau saha sainikāsrubhiḥ /
nimeṣamātrādavadhūya ca vyathāṃ sahotthitaḥ sainikaharṣaniḥsvanaiḥ // Ragh(K)_3.61 //

tathāpi śastravyavahāraniṣṭhure vipakṣabhāve sthiramasya tasthuṣaḥ /
tutoṣa vīryātiśayena vṛtrahā padaṃ hi sarvatra guṇairvidhīyate // Ragh(K)_3.62 //

asaṅgamadriṣvapi sāravattayā na me tvadanyena visoḍhamāyudham /
avaihi māṃ prītamṛte turaṅgamādvaraṃ vṛṇīṣveti tamāha vṛtrahā // Ragh(K)_3.63 //

tato niṣaṅgādasamagramuddhṛtaṃ suvarṇapuṅkhadyutirañjitāṅgulim /
dilīpasūnuḥ pratisaṃharanniṣuṃ priyaṃ vadaḥ pratyavadatsureśvaram // Ragh(K)_3.64 //

amocyamaśvaṃ yadi manyate prabhustataḥ samāpte vidhineva karmaṇi /
ajasradīkṣātanuradya me guruḥ kratoraśeṣeṇa phalena yujyatām // Ragh(K)_3.65 //

yathā ca vṛttāntamimaṃ sadogatastrilocanaikāṃśatayā durāsadaḥ /
tavaiva sandeśaharādviśāṃpatiḥ śṛṇoti nākeśa tathā vidhīyatām // Ragh(K)_3.66 //

tatheti kāmaṃ pratiśuśruvānraghoryathāgataṃ mātalisārathiryayau /
nṛpasya nātipramanāḥ sadogṛhaṃ sudakṣiṇāsūnurapi nyavartata // Ragh(K)_3.67 //

tamabhyanandatprathamaprabodhitaḥ prajeśvaraḥ śāsanahāriṇā hareḥ /
parāmṛśanharṣacalena pāṇinā tadīyamaṅgaṃ kuliśavraṇāṅkitam // Ragh(K)_3.68 //

iti kṣitīśo navatiṃ navādhikāṃ mahākratūnāṃ mahanīyaśāsanaḥ /
samārurukṣurdivamāyuṣaḥ kṣaye tatāna sopānaparamparāmiva // Ragh(K)_3.69 //

atha sa viṣayavyāvṛttātmā yathāvidhi sūnave nṛpatikakudaṃ dattvā yūne sitātapavāraṇam /
munivanatarucchāyāṃ devyā tayā saha śiśriye galitavayasāmikṣvākūṇāmidaṃ hi kulavratam // Ragh(K)_3.70 //

|| iti raghuvaṃśe mahākāvye tṛtīyaḥ sargaḥ ||

sa rājyaṃ guruṇā dattaṃ pratipadyādhikaṃ babhau /
dinānte nihitaṃ tejaḥ savitreva hutāśanaḥ // Ragh(K)_4.1 //

nyastaśastraṃ dilīpaṃ ca taṃ ca śuśruvuṣāṃ prabhum /
rājñāmuddhṛtanārāce hṛdi śūlamivārpitam // Ragh(K)_4.2 //

puruhūtadhvajasyeva tasyonnayanapaṅktayaḥ /
navābhyutthānadarśinyo nananduḥ saprajāḥ prajāḥ // Ragh(K)_4.3 //

samameva samākrāntaṃ dvayaṃ dviradagāminā /
tena siṃhāsanaṃ pitryamakhilaṃ cārimaṇḍalam // Ragh(K)_4.4 //

chāyāmaṇḍalalakṣyeṇa tamadṛśyā kila svayam /
padmā padmātapatreṇa bheje sāmrājyadīkṣitam // Ragh(K)_4.5 //

parikalpitasānnidhyā kāle kāle ca vandiṣu /
stutyaṃ stutibhirarthyābhirupatasthe sarasvatī // Ragh(K)_4.6 //

manuprabhṛtibhirmānyairbhuktā yadyapi rājabhiḥ /
tathāpyananyapūrveva tasminnāsīdvasundharā // Ragh(K)_4.7 //

sa hi sarvasya lokasya yuktadaṇḍatayā manaḥ /
ādade nātiśītoṣṇo nabhasvāniva dakṣiṇaḥ // Ragh(K)_4.8 //

kāmaṃ kamalapattrāṇāṃ netre tasyānukāriṇī /
cakṣuṣmattā tu śāstreṇa sūkṣmakāryārthadarśinā // Ragh(K)_4.9 //

yathā prahlādanāccandraḥ pratāpāttapano yathā /
tathaiva so 'bhūdanvartho rājā prakṛtirañjanāt // Ragh(K)_4.10 //

nayavidbhirnave rājñi sadasaccopadarśitam /
pūrva evābhavatpakṣastasminnābhavaduttaraḥ // Ragh(K)_4.11 //

mandotkaṇṭhāḥ kṛtāstena guṇādhikatayā gurau /
phalena sahakārasya puṣpodgama iva prajāḥ // Ragh(K)_4.12 //

pañcānāmapi bhūtānāmutkarṣaṃ pupuṣurguṇāḥ /
nave tasminmahīpāle sarvaṃ navamivābhavat // Ragh(K)_4.13 //

labdhapraśamanasvasthamathainaṃ samupasthitā /
pārthivaśrīrdvitīyeva śaratpaṅkajalakṣaṇā // Ragh(K)_4.14//

nirvṛṣṭalaghubhirmeghaiḥ savitustasya cobhayoḥ /
vardhiṣṇavo diśāṃ bhāgāḥ pratāpāyeva recitāḥ // Ragh(K)_4.15 //

adhijyamāyudhaṃ kartuṃ samayo 'yaṃ raghoriti /
svaṃ dhanuḥ śaṅkiteneva saṃjahre śatamanyunā // Ragh(K)_4.16 //

puṇḍarīkātapatrastaṃ vikasatkāśacāmaraḥ /
ṛturviḍambayāmāsa na punaḥ prāpa tacchriyam // Ragh(K)_4.17 //

prasādasumukhe tasmiṃścandre ca viṣadaprabhe /
tadā cakṣuṣmatāṃ prītirāsītsamarasā dvayoḥ // Ragh(K)_4.18 //

haṃsaśreṇiṣu tārāsu kumudvatsu ca vāriṣu /
vibhūtayastadīyānāṃ paryastā yaśasāmiva // Ragh(K)_4.19 //

ikṣucchāyāniṣādinyastasya gopturguṇodayam /
ākumārakathodghātaṃ śāligopyo jaguryaśaḥ // Ragh(K)_4.20 //

prasasādodayādambhaḥ kumbhayonermahaujasaḥ /
raghostvabhibhavāśaṅki cukṣubhe dviṣatāṃ manaḥ // Ragh(K)_4.21 //

madodagrāḥ kakudmantaḥ saritāṃ kūlamudrujāḥ /
līlākhelamanuprāpurmahokṣāstasya vikramam // Ragh(K)_4.22 //

prasavaiḥ saptaparṇānāṃ madagandhibhirāhatāḥ /
asūyayeva tannāgāḥ saptadhaiva prasusruvuḥ // Ragh(K)_4.23 //

saritaḥ kurvatī gādhāḥ pathaścāśyānakardamān /
yātrāyai codayāmāsa taṃ śakteḥ prathamaṃ śarat // Ragh(K)_4.24 //

tasmai samyagghuto vahnirvājinīrājanāvidhau /
pradakṣiṇārcirvyājena hasteneva jayaṃ dadau // Ragh(K)_4.25 //

sa guptamūlapratyantaḥ śuddhapārṣṇirayānvitaḥ /
ṣaḍvidhaṃ balamādāya pratasthe digjigīṣayā // Ragh(K)_4.26 //

avākiranvayovṛddhāstaṃ lājaiḥ paurayoṣitaḥ /
pṛṣatairmandaroddhūtaiḥ kṣīrormaya ivācyutam // Ragh(K)_4.27 //

sa yayau prathamaṃ prācīṃ tulyaḥ prācīnabarhiṣā /
ahitānaniloddhūtaistarjayanniva ketubhiḥ // Ragh(K)_4.28 //

rajobhiḥ syandanoddhūtairgajaiśca ghanasannibhaiḥ /
bhuvastalamiva vyoma kurvanvyomeva bhūtalam // Ragh(K)_4.29 //

pratāpo 'gre tataḥ śabdaḥ purogāstadanantaram /
yayau paścādgajānīkaṃ catuḥskandheva sā camūḥ // Ragh(K)_4.30 //

purogaiḥ kaluṣāstasya sahaprasthāyibhiḥ kṛśāḥ /
paścātprayāyibhiḥ paṅkaṃ cakrire mārganimnagāḥ // Ragh(K)_4.31 //

marupṛṣṭhānyudambhāṃsi nāvyāḥ supratarā nadīḥ /
vipināni prakāśāni śaktimattvāccakāra saḥ // Ragh(K)_4.32 //

sa senāṃ mahatīṃ karṣanpūrvasāgaragāminīm /
babhau harajaṭābhraṣṭāṃ gaṅgāmiva bhagīrathaḥ // Ragh(K)_4.33 //

tyājitaiḥ phalamutkhātairbhagnaiśca bahudhā nṛpaiḥ /
tasyāsīdulbaṇo mārgaḥ pādapairiva dantinaḥ // Ragh(K)_4.34 //

paurastyānevamākrāmaṃstāṃstāñjanapadāñjitī /
prāpa tālīvanaśyāmamupakaṇṭhaṃ mahodadheḥ // Ragh(K)_4.35 //

anamrāṇāṃ samuddhartustasmātsindhurayādiva /
ātmā saṃrakṣitaḥ suhmairvṛttimāśritya vaitasīm // Ragh(K)_4.36 //

vaṅgānutkhāya tarasā netā nausādhanoddhatān /
nicakhāna jayastambhāngaṅgāsrotontareṣu saḥ // Ragh(K)_4.37 //

āpādapadmapraṇatāḥ kalamā iva te raghum /
phalaiḥ saṃvardhayāmāsurutkhātapratiropitāḥ // Ragh(K)_4.38 //

sa tīrtvā kayimāṃ sainyairbaddhadviradasetubhiḥ /
utkalādeśitapathaḥ kaliṅgābhimukho yayau // Ragh(K)_4.39 //

sa pratāpaṃ mahendrasya mūrdhni tīkṣṇaṃ nyaveśayat /
aṅkuśaṃ dviradasyeva yantā gambhīravedinaḥ // Ragh(K)_4.40 //

pratijagrāha kāliṅgastamastrairgajasādhanaḥ /
pakṣacchedodyataṃ śakraṃ śilāvarṣīva parvataḥ // Ragh(K)_4.41 //

dviṣāṃ viṣahya kākutsthastatra nārācadurdinam /
sanmaṅgalasnāta iva pratipede jayaśriyam // Ragh(K)_4.42 //

vāyavyāstravinirdhūtātpakṣāviddhādivodadheḥ /
gajānīkātsa kāliṅgaṃ tārkṣyaḥ sarpamivādade // Ragh(K)_4.43 //

tāmbūlīnāṃ dalaistasya racitāpānabhūmayaḥ /
nārikelāsavaṃ yodhāḥ śātravaṃ ca yaśaḥ papuḥ // Ragh(K)_4.44 //

gṛhītapratimuktasya sa dharmavijayī nṛpaḥ /
hriyaṃ mahendranāthasya jahāra na tu medinīm // Ragh(K)_4.45 //

tato velātaṭenaiva phalavatpūgamālinā /
agastyacaritāmāśāmanāśāsyajayo yayau // Ragh(K)_4.46 //

sa sainyaparibhogena gajadānasugandhinā /
kāverīṃ saritāṃ patyuḥ śaṅkanīyāmivākarot // Ragh(K)_4.47 //

bhayotsṛṣṭavibhūṣāṇāṃ tena keralayoṣitām /
alakeṣu camūreṇuścūrṇapratinidhīkṛtaḥ // Ragh(K)_4.48 //

balairadhyuṣitāstasya vijigīṣorgatādhvanaḥ /
hārītocchiṣṭamaricā malayādrerupatyakāḥ // Ragh(K)_4.49 //

ājāneyakhurakṣuṇṇapakvailākṣetrasambhavam /
vyānaśe sapadi vyoma kīṭakośābilaṃ rajaḥ // Ragh(K)_4.50 //

bhogiveṣṭanamārgeṣu candanānāṃ samarpitam /
nāsraṃsatkariṇāṃ graivaṃ tripadīchedināmapi // Ragh(K)_4.51 //

diśi mandāyate tejo dakṣiṇasyāṃ raverapi /
tasyāmeva raghoḥ pāṇḍyāḥ pratāpaṃ na viṣehire // Ragh(K)_4.52 //

tāmraparṇīsametasya muktāsāraṃ mahodadheḥ /
te nipatya dadustasmai yaśaḥ svamiva sañcitam // Ragh(K)_4.53 //

sa nirviśya yathākāmaṃ taṭasvādhīnacandanau /
stanāviva diśastasyāḥ śailau malayadurdurau // Ragh(K)_4.54 //

asahyavikramaḥ sahyaṃ dūramuktamudanvatā /
nitambamiva medinyāḥ srastāṃśukamalaṅghayat // Ragh(K)_4.55 //

tasyānīkairvisarpadbhiraparāntajayodyataiḥ /
rāmeṣūtsārito 'pyāsītsahyalagna ivārṇavaḥ // Ragh(K)_4.56 //

puro yanmārutoddhūtamagamatkaitakaṃ rajaḥ /
tadyodhavāravāṇānāmayatnapaṭavāsatām // Ragh(K)_4.57 //

abhyabhūyata vāhānāṃ rathānāṃ cāsya śiñjitaiḥ /
marmaraḥ pavanoddhūtarājatālīvanadhvaniḥ // Ragh(K)_4.58 //

kharjūrīskandhanaddhānāṃ madodgārasugandhiṣu /
kaṭeṣu kariṇāṃ petuḥ punnāgebhyaḥ śilīmukhāḥ // Ragh(K)_4.59 //

avakāśaṃ kilodanvānrāmāyābhyarthito dadau /
aparāntamahīpālavyājena raghave karam // Ragh(K)_4.60 //

mahebharadanotkīrṇavyaktavikramalakṣaṇam /
trikūṭameva tatroccairjayastambhaṃ cakāra saḥ // Ragh(K)_4.61 //

pārasīkāṃstato jetuṃ pratasthe sthalavartmanā /
indriyākhyāniva ripūṃstattvajñānena saṃyamī // Ragh(K)_4.62 //

yavanīmukhapadmānāṃ sehe madhumadaṃ na saḥ /
bālātapamivābjānāmakālajaladodayaḥ // Ragh(K)_4.63 //

saṅgrāmastumulastasya pārasīkāśvasādhanaiḥ /
śārṅgakūjitavijñeyapratiyodho rajasyabhūt // Ragh(K)_4.64 //

bhallāpavarjitaisteṣāṃ śirobhiḥ śmaśrulairmahīm /
tastāra saraghāvyāptaiḥ sa kṣaudrapaṭalairiva // Ragh(K)_4.65 //

apanītaśirastrāṇāḥ śeṣāstaṃ śaraṇaṃ yayuḥ /
praṇipātapratīkāraḥ saṃrambho hi mahātmanām // Ragh(K)_4.66 //

vinayante sma tadyodhā madhubhirvijayaśramam /
āstīrṇājinaratnāsu drākṣāvalayabhūmiṣu // Ragh(K)_4.67 //

tataḥ pratasthe kauberīṃ bhāsvāniva raghurdiśam /
śarairusrairivodīcyānuddhariṣyanrasāniva // Ragh(K)_4.68 //

jitānajayyastāneva kṛtvā rathapuraḥsarān /
mahārṇavamivaurvāgniḥ praviveśottarāpatham // Ragh(K)_4.69 //

vinītādhvaśramāstasya vaṅkṣutīraviveṣṭanaiḥ /
dudhuvurvājinaḥ skandhāṃllagnakuṅkumakesarān // Ragh(K)_4.70 //

tatra hūnāvarodhānāṃ bhartṛṣu vyaktavikramam /
kapolapāṭanādeśi babhūva raghuceṣṭitam // Ragh(K)_4.71 //

kāmbojāḥ samare vīryaṃ tasya soḍhumanīśvarāḥ /
gajālānaparikliṣṭairakṣoṭaiḥ sārdhamānatāḥ // Ragh(K)_4.72 //

teṣāṃ sadaśvabhūyiṣṭhāstuṅgā draviṇarāśayaḥ /
viviśustaṃ viśāṃ nāthamudanvantamivāpagāḥ // Ragh(K)_4.73 //

tato gaurīguruṃ śailamāruroha sasādhanaḥ /
vardhayanniva tatkūṭānuddhatairdhātureṇubhiḥ // Ragh(K)_4.74 //

praśaṃsaṃstulyasattvānāṃ sainyaghoṣe 'pyasambhramam /
guhāgatānāṃ siṃhānāṃ parivṛttyāvalokitam // Ragh(K)_4.75 //

bhūrjeṣu marmarībhūtāḥ kīcakadhvanihetavaḥ /
gaṅgāśīkariṇo mārge marutastaṃ siṣevire // Ragh(K)_4.76 //

viśaśramurnamerūṇāṃ chāyāsvadhyāsya sainikāḥ /
dṛṣado vāsitotsaṅgā niṣaṇṇamṛganābhibhiḥ // Ragh(K)_4.77 //

saralāsaktamātaṅgagraiveyopacitatviṣaḥ /
āsannoṣadhayo neturnaktamasnehadīpikāḥ // Ragh(K)_4.78 //

tasyāvāseṣu dānārdrairgaṇḍabhittivighaṭṭanaiḥ /
gajavarṣma kirātebhyaḥ śaśaṃsurdevadāravaḥ // Ragh(K)_4.79 //

vimardaḥ saha taistatra pārvatīyairabhūdraghoḥ /
nārācakṣepaṇīyāśmaniṣpeṣotpatitānalaḥ // Ragh(K)_4.80 //

śarairutsavasaṅketānsa kṛtvā karadānkṛtī /
jayodāharaṇaṃ bāhvorgāpayāmāsa kinnarān // Ragh(K)_4.81 //

parasparasya vijñātasteṣūpāyanapāṇiṣu /
rājñā himavataḥ sāro rājñaḥ sāro himādriṇā // Ragh(K)_4.82 //

tatrākṣobhyaṃ yaśorāśiṃ niveśyāvaruroha saḥ /
paulastyatulitasyādrerādadāna iva hriyam // Ragh(K)_4.83 //

cakampe tīrṇalauhitye tasminprāgjyotiṣeśvaraḥ /
tadgajālānatāṃ prāptaiḥ saha kālāgurudrumaiḥ // Ragh(K)_4.84 //

na prasehe sa ruddhārkamanabhramayadurdinam /
rathavaṃśarajo 'pyasya kuta eva patākinīm // Ragh(K)_4.85 //

tamīśaḥ kāmarūpāṇāmatyākhaṇḍalavikramam /
bheje bhinnakaṭairnāgairanyānuparurodha yaiḥ // Ragh(K)_4.86 //

kāmarūpeśvarastasya hemapīṭhādhidevatām /
ratnapuṣpopahāreṇa cchāyāmānarca pādayoḥ // Ragh(K)_4.87 //

iti jitvā diśo jiṣṇurnyavartata rathoddhatam /
rajo viśramayanrājñāṃ chattraśūnyeṣu mauliṣu // Ragh(K)_4.88 //

sa viśvajitamājahre kratuṃ sarvasvadakṣiṇam /
ādānaṃ hi visargāya satāṃ vārimucāmiva // Ragh(K)_4.89 //

sattrānte sacivasakhaḥ puraskriyābhirgurvībhiḥ śamitaparājayavyalīkān /
kākutsthaściravirahotsukāvarodhān rājanyānsvapuranivṛttaye 'numene // Ragh(K)_4.90 //

te rekhādhvajakalaśātapatracihnaṃ samrājaścaraṇayugaṃ prasādalabhyam /
prasthānapraṇatibhiraṅgulīṣu cakrurmaulisrakcyutamakarandareṇugauram // Ragh(K)_4.91 //

|| iti raghuvaṃśe mahākāvye caturthaḥ sargaḥ ||

tamadhvare viśvajiti kṣitīśaṃ niḥśeṣaviśrāṇitakośajātam /
upāttavidyo gurudakṣiṇārthī kautsaḥ prapede varatantuśiṣyaḥ // Ragh(K)_5.1 //

sa mṛṇmaye vītahiraṇmayatvātpātre nidhāyārghyamanarghaśīlaḥ /
śrutaprakāśaṃ yaśasā prakāśaḥ pratyujjagāmātithimātitheyaḥ // Ragh(K)_5.2 //

tamarcayitvā vidhivadvidhijñastapodhanaṃ mānadhanāgrayāyī /
kṛtāñjaliḥ kṛtyavicāradakṣo viśāmpatirviṣṭarabhājamāha // Ragh(K)_5.3 //

apyagraṇīrmantrakṛtāmṛṣīṇāṃ kuśāgrabuddhe kuśalī guruste /
yatastvayā jñānamaśeṣamāptaṃ caitanyamugrādiva dīkṣitena // Ragh(K)_5.4 //

kāyena vācā manasā ca taptaṃ yadvajriṇo dhairyaviparyayāya /
āpādyate na vyayamantarāyaiḥ kaccinmaharṣestrividhaṃ tapastat // Ragh(K)_5.5 //

ādhārabandhapramukhaiḥ prayatnaiḥ saṃvardhitānāṃ sutanirviśeṣam /
kaccinna vāyvādirupaplavo vaḥ śramacchidāmāśramapādapānām // Ragh(K)_5.6 //

kriyānimitteṣvapi vatsalatvādabhagnakāmā munibhiḥ kuśeṣu /
tadaṅkaśayyācyutanābhinālā kaccinmṛgīṇāmanaghā prasūtiḥ // Ragh(K)_5.7 //

nirvartyate yairniyamābhiṣeko yato nivāpāñjalayaḥ pitṚṇām /
tānyuñchaṣaṣṭhāṅkitasaikatāni śivāni vastīrthajalāni kaccit // Ragh(K)_5.8 //

nīvārapākādi kaḍaṅgarīyairāmṛṣyate jānapadairna kaccit /
kālopapannātithibhāgadheyaṃ vanyaṃ śarīrasthitisādhanaṃ vaḥ // Ragh(K)_5.9 //

api prasannena maharṣiṇā tvaṃ samyagvinīyānumato gṛhāya /
kālo hyayaṃ saṅkramituṃ dvitīyaṃ sarvopakārakṣamamāśramaṃ te // Ragh(K)_5.10 //

tavārhato nābhigamena tṛptaṃ mano niyogakriyayotsukaṃ me /
apyājñayā śāsiturātmanā vā prāpto 'si sambhāvayituṃ vanānmām // Ragh(K)_5.11 //

ityarghyapātrānumitavyayasya raghorudārāmapi gāṃ niśamya /
svārthopapattiṃ prati durbalāśaḥ pratyāha kautsastamapetakutsam // Ragh(K)_5.12 //

sarvatra no vārttamavaihi rājannāthe kutastvayyaśubhaṃ prajānām /
sūrye tapatyāvaraṇāya dṛṣṭeḥ kalpeta lokasya kathaṃ tamisrā // Ragh(K)_5.13 //

bhaktiḥ pratīkṣyeṣu kulocitā te pūrvānmahābhāgatayātiśeṣe /
vyapetakālastvahamabhyupetastvāmarthibhāvāditi me viṣādaḥ // Ragh(K)_5.14 //

śarīramātreṇa narendra tiṣṭhannābhāsi tīrthapratipāditarddhiḥ /
āraṇyakopāttaphalaprasūtiḥ stambena nīvāra ivāvaśiṣṭaḥ // Ragh(K)_5.15 //

sthāne bhavānekanarādhipaḥ san akiñcanatvaṃ makhajaṃ vyanakti /
paryāyapītasya surairhimāṃśoḥ kalākṣayaḥ ślāghyataro hi vṛddheḥ // Ragh(K)_5.16 //

tadanyatastāvadananyakāryo gurvarthamāhartumahaṃ yatiṣye /
svastyastu te nirgalitāmbugarbhaṃ śaradghanaṃ nārdati cātako 'pi // Ragh(K)_5.17 //

etāvaduktvā pratiyātukāmaṃ śiṣyaṃ maharṣernṛpatirniṣidhya /
kiṃ vastu vidvangurave pradeyaṃ tvayā kiyadveti tamanvayuṅkta // Ragh(K)_5.18 //

tato yathāvadvihitādhvarāya tasmai smayāveśavivarjitāya /
varṇāśramāṇāṃ gurave sa varṇī vicakṣaṇaḥ prastutamācacakṣe // Ragh(K)_5.19 //

avāptavidyena mayā maharṣirvijñāpito 'bhūdgurudakṣiṇāyai /
sa me cirādaskhalitopacārāṃ tāṃ bhaktimevāgaṇayatpurastāt // Ragh(K)_5.20 //

nirbandhasañjātaruṣātha kārśyamacintayitvā guruṇāhamuktaḥ /
vittasya vidyāparisaṅkhyayā me koṭīścatasro daśa cāhareti // Ragh(K)_5.21 //

so 'haṃ saparyāvidhibhājanena matvā bhavantaṃ prabhuśabdaśeṣam /
abhyutsahe samprati noparoddhumalpetaratvācchrutaniṣkrayasya // Ragh(K)_5.22 //

itthaṃ dvijena dvijarājakāntirāvedito vedavidāṃ vareṇa /
enonivṛttendriyavṛttirenaṃ jagāda bhūyo jagadekanāthaḥ // Ragh(K)_5.23 //

gurvarthamarthī śrutapāradṛśvā raghoḥ sakāśādanavāptakāmaḥ /
gato vadanyāntaramityayaṃ me mā bhūtparīvādanavāvatāraḥ // Ragh(K)_5.24 //

sa tvaṃ prayaste mahito madīye vasaṃścaturtho 'gnirivāgnyagāre /
dvitrāṇyahānyarhasi soḍhumarhanyāvadyate sādhayituṃ tvadartham // Ragh(K)_5.25 //

tatheti tasyāvitathaṃ pratītaḥ pratyagrahītsaṅgaramagryajanmā /
gāmāttasārāṃ raghurapyavekṣya niṣkraṣṭumarthaṃ cakame kuverāt // Ragh(K)_5.26 //

vasiṣṭhamantrokṣaṇajātprabhāvādudanvadākāśamahīdhareṣu /
marutsakhasyeva balāhakasya gatirvijaghne na hi tadrathasya // Ragh(K)_5.27 //

athādhiśiśye prayataḥ pradoṣe rathaṃ raghuḥ kalpitamastragarbham /
sāmantasambhāvanayaiva dhīraḥ kailāsanāthaṃ tarasā jigīṣuḥ // Ragh(K)_5.28 //

prātaḥ prayāṇābhimukhāya tasmai savismayāgantumudo niyuktāḥ /
hiraṇmayīṃ kośagṛhasya madhye vṛṣṭiṃ śaśaṃsuḥ patitāṃ nabhastaḥ // Ragh(K)_5.29 //

taṃ bhūpatirbhāsvarahemarāśiṃ labdhaṃ kuverādabhiyāsyamānāt /
dideśa kautsāya samagrameva pādaṃ sumeroriva vajrabhinnam // Ragh(K)_5.30 //

janasya sāketanivāsinastau dvāvapyabhūtāmabhinandyasattvau /
gurupradeyādhikaniḥspṛho 'rthī nṛpo 'rthikāmādadhikapradaśca // Ragh(K)_5.31 //

athoṣṭravāmīśatahāritārthaṃ prajeśvaraṃ prītamanā manīṣī /
spṛśankareṇānatapūrvakāyaṃ samprasthito vākyamuvāca kautsaḥ // Ragh(K)_5.32 //

kimatra citraṃ yadi kāmasūrbhūrvṛttasthitasyādhipateḥ prajānām /
acintanīyastava tu prabhāvo manīṣitaṃ dyaurapi yena dugdhā // Ragh(K)_5.33 //

āśāsyamanyatpunaruktabhūtaṃ śreyāṃsi sarvāṇyadhijagmuṣaste /
putraṃ labhasvātmaguṇānurūpaṃ bhavantamīḍyo bhavataḥ piteva // Ragh(K)_5.34 //

itthaṃ prayujyāśiṣamagryajanmā rājñe pratīyāya guroḥ sakāśam /
rājāpi lebhe sutamāśu tasmād ālokamarkādiva jīvalokaḥ // Ragh(K)_5.35 //

brāhme muhūrte kila tasya devī kumārakalpaṃ suṣuve kumāram /
ataḥ pitā brahmaṇa eva nāmnā tamagryajanmānamajaṃ cakāra // Ragh(K)_5.36 //

rūpaṃ tadojasvi tadeva vīryaṃ tadeva naisargikamunnatatvam /
na kāraṇātsvādbibhide kumāraḥ pravartito dīpa iva pradīpāt // Ragh(K)_5.37 //

upāttavidyaṃ vidhivadgurubhyastaṃ yauvanodbhedaviśeṣakāntam /
śrīḥ kāmayānāpi guroranujñāṃ dhīreva kanyā piturācakāṅkṣa // Ragh(K)_5.38 //

atheśvareṇa krathakaiśikānāṃ svayaṃvarārthaṃ svasurindumatyāḥ /
āptaḥ kumārānayanotsukena bhojena dūto raghave visṛṣṭaḥ // Ragh(K)_5.39 //

taṃ ślāghyasambandhamasau vicintya dārakriyāyogyadaśaṃ ca putram /
prasthāpayāmāsa sasainyamenamṛddhāṃ vidarbhādhiparājadhānīm // Ragh(K)_5.40 //

tasyopakāryāracitopakārā vandhyetarā jānapadopadhābhiḥ /
mārge nivāsā manujendrasūnorbabhūvurudyānavihārakalpāḥ // Ragh(K)_5.41 //

sa narmadārodhasi śīkarārdrairmarudbhirānartitaketumāle /
niveśayāmāsa vilaṅghitādhvā senāṃ śramotphenavanāyujāśvām // Ragh(K)_5.42 //

athopariṣṭādbhramarairbhramadbhiḥ prāksūcitāntaḥsalilapraveśaḥ /
nirdhautadānāmalagaṇḍabhittirvanyaḥ saritto gaja unmamajja // Ragh(K)_5.43 //

apyaughavikṣālitagairikeṇa vaprakriyāmṛkṣavatastaṭeṣu /
nīlordhvalekhāśavalena śaṃsandantadvayenāśmavikuṇṭhitena // Ragh(K)_5.44 //

saṃhāravikṣepalaghukriyeṇa hastena tīrābhimukhaḥ saśabdam /
babhau sa bhindansahasā taraṅgānvāryargalābhaṅga iva pravṛttaḥ // Ragh(K)_5.45 //

kāraṇḍavocchiṣṭamṛdupratānāḥ pulindayoṣāmbuvihārakāñcīḥ /
karṣansa śevālalatā nadīṣṇaḥ prohāvalagnāstaṭamutsasarpa // Ragh(K)_5.46 //

tasyaikanāgasya kapolabhittyorhradāvagāhakṣaṇamātraśāntā /
vanyetarānekapadarśanena punardidīpe madadurdinaśrīḥ // Ragh(K)_5.47 //

saptacchadakṣīrakaṭupravāhamasahyamāghrāya madaṃ tadīyam /
vilaṅghitādhoraṇatīvrayatnāḥ senāgajendrā vimukhā babhūvuḥ // Ragh(K)_5.48 //

sa cchinnabandhadrutayugyaśūnyaṃ bhagnākṣaparyastarathaṃ kṣaṇena /
rāmāparitrāṇavihastayodhaṃ senāniveśaṃ tumulaṃ cakāra // Ragh(K)_5.49 //

tamāpatantaṃ nṛpateravadhyo vanyaḥ karīti śrutavānkumāraḥ /
nivartayiṣyanviśikhena kumbhe jaghāna nātyāyatakṛṣṭaśārṅgaḥ // Ragh(K)_5.50 //

sa viddhamātraḥ kila nāgarūpamutsṛjya tadvismitasainyadṛṣṭaḥ /
sphuratprabhāmaṇḍalamadhyavarti kāntaṃ vapurvyomacaraṃ prapede // Ragh(K)_5.51 //

atha prabhāvopanataiḥ kumāraṃ kalpadrumotthairavakīrya puṣpaiḥ /
uvāca vāgmī daśanaprabhābhiḥ saṃvardhitoraḥsthalatārahāraḥ // Ragh(K)_5.52 //

mataṅgaśāpādavalepamūlādavāptavānasmi mataṅgajatvam /
avaihi gandharvapatestanūjaṃ priyaṃvadaṃ māṃ priyadarśanasya // Ragh(K)_5.53 //

sa cānunītaḥ praṇatena paścānmayā maharṣirmṛdutāmagacchat /
uṣṇatvamagnyātapasamprayogācchaityaṃ hi yatsā prakṛtirjalasya // Ragh(K)_5.54 //

ikṣvākuvaṃśaprabhavo yadā te bhetsyatyajaḥ kumbhamayomukhena /
saṃyokṣyase svena punarmahimnā tadetyavocatsa taponidhirmām // Ragh(K)_5.55 //

sa mocitaḥ śāpakalestvayāhaṃ gatiṃ prapanno vihitāṃ vidhātrā /
pratikriyāṃ cedbhavato na kuryāṃ vyarthā hi me syātsvapadopalabdhiḥ // Ragh(K)_5.56 //

gāndharvamastraṃ taditaḥ pratīccha prayogasaṃhāravibhaktamantram /
prasvāpanaṃ nāma yataḥ praharturna cārihiṃsā vijayaśca haste // Ragh(K)_5.57 //

alaṃ hriyā māṃ prati yanmuhūrtaṃ dayāparo 'bhūḥ praharannapi tvam /
tasmādupacchandayati prayojyaṃ mayi tvayā na pratiṣedharaukṣyam // Ragh(K)_5.58 //

tathetyupaspṛśya payaḥ pavitraṃ somodbhavāyāḥ sarito nṛsomaḥ /
udaṅmukhaḥ so 'stravidastramantraṃ jagrāha tasmādvigṛhītaśāsī // Ragh(K)_5.59 //

evaṃ tayoradhvani daivayogādāseduṣoḥ sakhyamacintyahetu /
eko yayau caitrarathapradeśānsaurājyaramyānaparo vidarbhān // Ragh(K)_5.60 //

taṃ tasthivāṃsaṃ nagaropakaṇṭhe tadāgamārūḍhagurupraharṣaḥ /
pratyujjagāma krathakaiśikendraścandraṃ pravṛddhormirivormimālī // Ragh(K)_5.61 //

praveśya cainaṃ puramagrayāyī nīcaistathopācaradarpitaśrīḥ /
mene yathā tatra janaḥ sameto vaidarbhamāgantumajaṃ gṛheśam // Ragh(K)_5.62 //

tasyādhikāripuruṣaiḥ praṇataiḥ pradiṣṭāṃ prāgdvāravediviniveśitahemakumbhām /
ramyāṃ raghupratinidhiḥ sa navopakāryāṃ bālyātparāmiva daśāṃ madano 'dhitasthau // Ragh(K)_5.63 //

tatra svayaṃvarasamāhṛtarājalokaṃ kanyālalāma kamanīyamajasya lipsoḥ /
bhāvāvabodhakaluṣā dayiteva rātrau nidrā cireṇa nayanābhimukhī babhūva // Ragh(K)_5.64 //

taṃ karṇabhūṣaṇanipīḍitapīvarāṃsaṃ śayyottaracchadavimardakṛśāṅgarāgam /
vaitālikā lalitabandhamanoharābhiḥ prābodhayannuṣasi vāgbhiruṣarbudhābham // Ragh(K)_5.65 //

rātrirgatā matimatāṃ vara muñca śayyāṃ dhātrā dvidhaiva jagato nanu dhūrvibhaktā /
yāmekatastava bibharti gururvitandrīryasyā bhavānaparadhuryapadāvalambī // Ragh(K)_5.66 //

nidrāvaśena bhavatā hyanavekṣyamāṇā paryutsukatvamabalā niśi khaṇḍiteva /
lakṣmīrvinodayati yena digantalambī so 'pi tvadānanarucaṃ vijahāti candraḥ // Ragh(K)_5.67 //

tadvalgunā yugapadunmiṣitena tāvat sadyaḥ parasparatulāmadhirohatāṃ dve /
praspandamānaparuṣetaratāramantaścakṣustava pracalitabhramaraṃ ca padmam // Ragh(K)_5.68 //

vṛntaślathaṃ harati puṣpamanokahānāṃ saṃsṛjyate sarasijairaruṇāṃśubhinnaiḥ /
svābhāvikaṃ paraguṇena vibhātavātaḥ saugandhyamīpsuriva te mukhamārutasya // Ragh(K)_5.69 //

tāmrodareṣu patitaṃ drumapallaveṣu nirdhautahāragulikāviṣadaṃ himāmbhaḥ /
saṃlakṣyate daśanacandrikayānuviddhaṃ bimboṣṭhalabdhaparabhāgamiva smitaṃ te // Ragh(K)_5.70 //

yāvatpratāpanidhirākramate na bhānurahnāya tāvadaruṇena tamo nirastam /
āyodhanāgrasaratāṃ tvayi vīra yāte kiṃ vā ripūṃstava guruḥ svayamucchinatti // Ragh(K)_5.71 //

śayyāṃ jahatyubhayapakṣavinītanidrāḥ senāgajā mukharaśṛṅkhalakarṣiṇaste /
yeṣāṃ vibhānti taruṇāruṇarāgayogādbhinnādrigairikataṭā iva dantakośāḥ // Ragh(K)_5.72 //

dīrgheṣvamī niyamitāḥ paṭamaṇḍapeṣu nidrāṃ vidhūya vanajākṣa vanāyujāste /
vaktroṣmaṇā malinayanti purogatāni lehyāni saindhavaśilāśakalāni vāhāḥ // Ragh(K)_5.73 //

bhavati viralabhaktirmlānapuṣpopakāraḥ svakiraṇapariveśodbhedaśūnyāḥ pradīpāḥ /
ayamapi ca giraṃ nastvatprabodhaprayuktāmanuvadati śukaste mañjuvākpañjarasthaḥ // Ragh(K)_5.74 //

iti sa vihṛtanidrastalpamalpetarāṃsaḥ suragaja iva gāṅgaṃ saikataṃ supratīkaḥ /
parijanavanitānāṃ pādayorvyāpṛtānāṃ valayamaṇividaṣṭapracchadāntaṃ mumoca // Ragh(K)_5.75 //

atha vidhimavasāyya śāstradṛṣṭaṃ divasamukhocitamañcitākṣipakṣmā /
kuśalaviracitānurūpaveśaḥ kṣitipasamājamagātsvayaṃvarastham // Ragh(K)_5.76 //

|| iti raghuvaṃśe mahākāvye pañcamaḥ sargaḥ ||

sa tatra mañceṣu vimānakalpeṣvākalpasammūrchitarūpaśobhān /
siṃhāsanasthānnṛpatīnapaśyadyūpānprayastāniva haimavedīn // Ragh(K)_6.1 //

ratergṛhītānunayena kāmaṃ pratyarpitasvāṅgamiveśvareṇa /
kākutsthamālokayatāṃ nṛpāṇāṃ mano babhūvendumatīnirāśam // Ragh(K)_6.2 //

vaidarbhanirdiṣṭamatho kumāraḥ klṝúptena sopānapathena mañcam /
śilāvibhaṅgairmṛgarājaśāvastuṅgaṃ nagotsaṅgamivāruroha // Ragh(K)_6.3 //

parārdhyavarṇāstaraṇopapannamāsedivānratnavadāsanaṃ saḥ /
bhūyiṣṭhamāsīdupameyakāntirmayūrapṛṣṭhāśrayiṇā guhena // Ragh(K)_6.4 //

tāsu śriyā rājaparamparāsu prabhāviśeṣodayadurnirīkṣyaḥ /
sahasradhātmā vyarucadvibhaktaḥ payomucāṃ paṅktiṣu vidyuteva // Ragh(K)_6.5 //

teṣāṃ mahārhāsanasaṃśrayāṇāmudāttanepathyabhṛtāṃ sa madhye /
rarāja dhāmnā raghusūnureva kalpadrumāṇāmiva pārijātaḥ // Ragh(K)_6.6 //

netravrajāḥ paurajanasya tasminvihāya sarvānnṛpatīnnipetuḥ /
madotkaṭe recitapuṣpavṛkṣā gandhadvipe vanya iva dvirephāḥ // Ragh(K)_6.7 //

atha stute vandibhiranvayajñaiḥ somārkavaṃśye naradevaloke /
sañcārite cāgurusārayonau dhūpe śikhāvāsitaketumāle // Ragh(K)_6.8 //

puropakaṇṭhopavanāśrayāṇāṃ śikhaṇḍināmuddhatanṛttahetau /
pradhmātaśaṅkhe parito digantāṃstūryasvane mūrchati maṅgalārthe // Ragh(K)_6.9 //

manuṣyavāhyaṃ caturantayānamāsthāya kanyāparivāraśobhi /
viveśa mañcāntararājamārgaṃ patiṃvarā kautukamiśraveśā // Ragh(K)_6.10 //

tasminvidhānātiśaye vidhātuḥ kanyāmaye netrasahasralakṣye /
nipeturantaḥkaraṇairnarendrā dehaiḥ sthitāḥ kevalamāsaneṣu // Ragh(K)_6.11 //

tāṃ pratyabhivyaktamanorathānāṃ mahīpatīnāṃ praṇayāgradūtyaḥ /
pravātaśobhā iva pādapānāṃ śṛṅgāraceṣṭā vividhā babhūvuḥ // Ragh(K)_6.12 //

kaścitkarābhyāmupagūḍhanālamālolapattrābhihatadvirepham /
rajobhirantaḥpariveśaśobhi līlāravindaṃ bhramayāñcakāra // Ragh(K)_6.13 //

visrastamaṃsādaparo vilāsī keyūrakoṭikṣaṇajātasaṅgam /
prāvāramutkṣipya yathāpradeśaṃ nināya sācīkṛtacāruvaktraḥ // Ragh(K)_6.14 //

ākuñcitāgrāṅgulinā tato 'nyaḥ kiñcitsamāvarjitanetraśobhaḥ /
ratnāṃśusampṛktanakhaprabheṇa pādena haimaṃ vililekha pīṭham // Ragh(K)_6.15 //

niveśya vāmaṃ bhujamāsanānte gāḍhāṅgadaṃ pārśvanipīḍanena /
kaścidvivṛttatrikabhinnahāraḥ suhṛtsamābhāṣaṇatatparo 'bhūt // Ragh(K)_6.16 //

vilāsinīvibhramadantapatramāpāṇḍuraṃ ketakabarhamanyaḥ /
priyānitambocitasannipātairvipāṭayāmāsa yuvā nakhāgraiḥ // Ragh(K)_6.17 //

kuśeśayātāmratalena kaścitkareṇa rekhādhvajalāñchanena /
dīprāṅgulīyaprabhayānuviddhānudārayāmāsa salīlamakṣān // Ragh(K)_6.18 //

kaścidyathābhāgamavasthite 'pi svasanniveśavyatilaṅghinīva /
vajrāṃśugarbhāṅgulirandhramekaṃ vyāpārayāmāsa karaṃ kirīṭe // Ragh(K)_6.19 //

tato nṛpāṇāṃ śrutavṛttavaṃśā puṃvatpragalbhā pratihārarakṣī /
prāksannikarṣaṃ magadheśvarasya nītvā kumārīmavadatsunandā // Ragh(K)_6.20 //

asau śaraṇyaḥ śaraṇotsukānāmagādhasattvo magadhapratiṣṭhaḥ /
rājā prajārañjanalabdhavarṇaḥ parantapo nāma yathārthanāmā // Ragh(K)_6.21 //

kāmaṃ nṛpāḥ santi sahasrasaṅkhyā rājanvatīmāhuranena pṛthvīm /
nakṣatratārāgrahasaṅkulāpi jyotiṣmatī candramasaiva rātriḥ // Ragh(K)_6.22 //

kriyāprabandhādayamadhvarāṇāmajasramāhūtasahasranetraḥ /
śacyāściraṃ pāṇḍukapolalambānmandāraśūnyānalakāṃścakāra // Ragh(K)_6.23 //

anena cedicchasi gṛhyamāṇaṃ pāṇiṃ vareṇyena kuru praveśe /
prāsādavātāyanasaṃśrayāṇāṃ netrotsavaṃ puṣpapurāṅganānām // Ragh(K)_6.24 //

evaṃ tayokte tamavekṣya kiñcidvisraṃsidūrvāṅkamadhūkamālā /
ṛjupraṇāmakriyayaiva tanvī pratyādideśainamabhāṣamāṇā // Ragh(K)_6.25 //

tāṃ sātha vetragrahaṇe niyuktā rājāntaraṃ rājasutāṃ nināya /
samīraṇottheva taraṅgalekhā padmāntaraṃ mānasarājahaṃsīm // Ragh(K)_6.26 //

jagāda caināmayamaṅganāthaḥ surāṅganāprārthitayauvanaśrīḥ /
vinītabhāgaḥ kila sūtrakārairaindraṃ padaṃ bhūmigato 'pi bhuṅkte // Ragh(K)_6.27 //

anena paryāsayatāśrubindūnmuktāphalasthūlatamānstaneṣu /
pratyarpitāḥ śatruvilāsinīnāmākṣepasūtreṇa vinaiva hārāḥ // Ragh(K)_6.28 //

nisargabhinnāspadamekasaṃstham asmindvayaṃ śrīśca sarasvatī ca /
kāntyā girā sūnṛtayā ca yogyā tvameva kalyāṇi tayostṛtīyā // Ragh(K)_6.29 //

athāṅgarājādavatārya cakṣuryāteti janyānavadatkumārī /
nāsau na kāmyo na ca veda samyag draṣṭuṃ na sā bhinnarucirhi lokaḥ // Ragh(K)_6.30 //

tataḥ paraṃ duṣprasahaṃ pareṣāṃ nṛpaṃ niyuktā pratihārabhūmau /
nidarśayāmāsa viśeṣakāntaminduṃ navotthānamivendumatyāḥ // Ragh(K)_6.31 //

avantinātho 'yamudagrabāhurviśālavakṣāstanuvṛttamadhyaḥ /
āropya cakrabhramamuṣṇatejāstvaṣṭreva yantrollikhito vibhāti // Ragh(K)_6.32 //

asya prayāṇeṣu samagraśakteragresarairvājibhiruddhatāni /
kurvanti sāmantaśikhāmaṇīṇāṃ prabhāprarohāstamayaṃ rajāṃsi // Ragh(K)_6.33 //

asau mahākālaniketanasya candrārdhamaulernivasannadūre /
divāpi jālāntaracandrikāṇāṃ nārīsakhaḥ sparśasukhāni bhuṅkte // Ragh(K)_6.34 //

anena yūnā saha pārthivena rambhoru kaccinmanaso ruciste /
siprātaraṅgānilakampitāsu vihartumudyānaparamparāsu // Ragh(K)_6.35 //

tasminnapi dyotanarūpabimbe pratāpasaṃśoṣitaśatrupaṅke /
babandha sā nottamasaukumāryā kumudvatī bhānumatīva bhāvam // Ragh(K)_6.36 //

tāmagratastāmarasāntarābhām anūparājasya guṇairanūnām /
vidhāya sṛṣṭiṃ lalitāṃ vidhātur jagāda bhūyaḥ sunasāṃ sunandā // Ragh(K)_6.37 //

saṅgrāmanirvṛttasahasrabāhuraṣṭādaśadvīpanikhātayūpaḥ /
ananyasādhāraṇarājaśabdo babhūva yogī kila kārtavīryaḥ // Ragh(K)_6.38 //

akāryacintāsamakālameva prādurbhavaṃścāpadharaḥ purastāt /
antaḥśarīreṣvapi yaḥ prajānāṃ pratyādideśāvinayaṃ vinetā // Ragh(K)_6.39 //

jyābandhaniḥspandabhujena yasya viniḥśvasadvaktraparampareṇa /
kārāgṛhe nirjitavāsavena daśānanenoṣitamā prasādāt // Ragh(K)_6.40 //

tasyānvaye bhūpatireṣa jātaḥ pradīpa ityāgamavṛddhasevī /
yena śriyaḥ saṃśrayadoṣarūḍhaṃ svabhāvaloletyayaśaḥ pramṛṣṭam // Ragh(K)_6.41 //

āyodhane kṛṣṇagatiṃ sahāyamavāpya yaḥ kṣatriyakālarātrim /
dhārāṃ śitāṃ rāmaparaśvadhasya sambhāvayatyutpalapattrasārām // Ragh(K)_6.42 //

asyāṅkalakṣmīrbhava dīrghabāhormāhiṣmatīvapranitambakāñcīm /
prāsādajālairjalaveṇiramyāṃ revāṃ yadi prekṣitumasti kāmaḥ // Ragh(K)_6.43 //

tasyāḥ prakāmapriyadarśano 'pi na sa kṣitīśo rucaye babhūva /
śaratpramṛṣṭāmbudharoparāgaḥ śaśīva paryāptakalo nalinyāḥ // Ragh(K)_6.44 //

sā śūrasenādhipatiṃ suṣeṇamuddiśya deśāntaragītakīrtim /
ācāraśuddhobhayavaṃśadīpaṃ śuddhāntarakṣyā jagade kumārī // Ragh(K)_6.45 //

nīpānvayaḥ pārthiva eṣa yajvā guṇairyamāśritya paraspareṇa /
naisargiko 'pyutsasṛje virodhaḥ siddhāśramaṃ śāntamivaitya sattvaiḥ // Ragh(K)_6.46 //

yasyātmadehe nayanābhirāmā kāntirhimāṃśoriva sanniviṣṭā /
harmyāgrasaṃrūḍhatṛṇāṅkureṣu tejo 'viṣahyaṃ ripumandireṣu // Ragh(K)_6.47 //

yasyāvarodhastanacandanānāṃ prakṣālanādvārivihārakāle /
kalindakanyā mathurāgatāpi gaṅgormisampṛktajaleva bhāti // Ragh(K)_6.48 //

trātena tārkṣyātkila kāliyena maṇiṃ visṛṣṭaṃ yamunaukasā yaḥ /
vakṣaḥsthalavyāpirucaṃ dadhānaḥ sakaustubhaṃ hrepayatīva kṛṣṇam // Ragh(K)_6.49 //

sambhāvya bhartāramamuṃ yuvānaṃ mṛdupravālottarapuṣpaśayye /
vṛndāvane caitrarathādanūne nirviśyatāṃ sundari yauvanaśrīḥ // Ragh(K)_6.50 //

adhyāsya cāmbhaḥpṛṣatokṣitāni śaileyanaddhāni śilātalāni /
kalāpināṃ prāvṛṣi paśya nṛttaṃ kāntāsu govardhanakandarāsu // Ragh(K)_6.51 //

nṛpaṃ tamāvartamanojñanābhiḥ sā vyatyagādanyavadhūrbhavitrī /
mahīdharaṃ mārgavaśādupetaṃ srotovahā sāgaragāminīva // Ragh(K)_6.52 //

athāṅgadaśliṣṭabhujaṃ bhujiṣyā hemāṅgadaṃ nāma kaliṅganātham /
āseduṣī sāditaśatrupakṣaṃ bālāmabālendumukhīṃ babhāṣe // Ragh(K)_6.53 //

asau mahendrādrisamānasāraḥ patirmahendrasya mahodadheśca /
yasya kṣaratsainyagajacchalena yātrāsu yātīva puro mahendraḥ // Ragh(K)_6.54 //

jyāghātalekhe subhujo bhujābhyāṃ bibharti yaścāpabhṛtāṃ purogaḥ /
ripuśriyaḥ sāñjanavāṣpaseke vandīkṛtāyā iva paddhatī dve // Ragh(K)_6.55 //

yamātmanaḥ sadmani saudhajālairālokyavelātaṭapūgamālaḥ /
mandradhvanityājitayāmatūryaḥ prabodhayatyarṇava eva suptam // Ragh(K)_6.56 //

anena sārdhaṃ viharāmburāśestīreṣu tālīvanamarmareṣu /
apākṛtasvedalavā marudbhirdvīpāntarānītalavaṅgapuṣpaiḥ // Ragh(K)_6.57 //

prabodhitāpyākṛtilobhanīyā vidarbharājāvarajā tayaivam /
tasmādapāvartata pauruṣeṇa nīteva lakṣmīḥ pratikūladaivāt // Ragh(K)_6.58 //

athonnasaṃ nāgapurasya nāthaṃ dauvārikī devasarūpametya /
itaścakorākṣi vilokayeti nāgāṅganābhāṃ nijagāda bhojyām // Ragh(K)_6.59 //

pāṇḍyo 'yamaṃsārpitalambahāraḥ klṝúptāṅgarāgo haricandanena /
ābhāti bālātaparaktasānuḥ sanirjharodgāra ivādrirājaḥ // Ragh(K)_6.60 //

vindhyasya saṃstambhayitā mahādrerniḥśeṣapītojjhitasindhunāthaḥ /
prītyāśvamedhāvabhṛthārdramūrteḥ sausnātiko yasya bhavatyagastyaḥ // Ragh(K)_6.61 //

astraṃ harādāptavatā durāpaṃ yenendralokāvajayāya dṛptaḥ /
purā janasthānavimardaśaṅkī sandhāya laṅkādhipatiḥ pratasthe // Ragh(K)_6.62 //

anena pāṇau vidhivadgṛhīte mahākulīnena mahīva gurvī /
ratnānuviddhārṇavamekhalāyā diśaḥ sapatnī bhava dakṣiṇasyāḥ // Ragh(K)_6.63 //

tāmbūlavallīpariṇaddhapūgāsvailālatāliṅgitacandanāsu /
tamālapattrāstaraṇāsu rantuṃ prasīda śaśvanmalayasthalīṣu // Ragh(K)_6.64 //

indīvaraśyāmatanurnṛpo 'yaṃ tvaṃ rocanāgauraśarīrayaṣṭiḥ /
anyonyaśobhāparivṛddhaye vāṃ yogastaḍittoyadayorivāstu // Ragh(K)_6.65 //

svasurvidarbhādhipatestadīyo lebhe 'ntaraṃ cetasi nopadeśaḥ /
divākarādarśanabaddhakośe tārāpateraṃśurivāravinde // Ragh(K)_6.66 //

sañcāriṇī dīpaśikheva rātrau yaṃ yaṃ vyatīyāya patiṃvarā sā /
narendramārgāṭṭa iva prapede vivarṇabhāvaṃ sa sa bhūmipālaḥ // Ragh(K)_6.67 //

tasyāṃ raghoḥ sūnurupasthitāyāṃ vṛṇīta māṃ neti samākulo 'bhūt /
vāmetaraḥ saṃśayamasya bāhuḥ keyūrabandhocchvasitairnunoda // Ragh(K)_6.68 //

taṃ prāpya sarvāvayavānavadyaṃ nyavartatānyopagamātkumārī /
na hi praphultaṃ sahakārametya vṛkṣāntaraṃ kāṅkṣati ṣaṭpadālī // Ragh(K)_6.69 //

tasminsamāveśitacittavṛttiminduprabhāmindumatīmavetya /
pracakrame vaktumanukramajñā suvistaraṃ vākyamidaṃ sunandā // Ragh(K)_6.70 //

ikṣvākuvaṃśyaḥ kakudaṃ nṛpāṇāṃ kakutstha ityāhitalakṣaṇo 'bhūt /
kākutsthaśabdaṃ yata unnatecchāḥ ślāghyaṃ dadhatyuttarakosalendrāḥ // Ragh(K)_6.71 //

mahendramāsthāya mahokṣarūpaṃ yaḥ saṃyati prāptapinākilīlaḥ /
cakāra bāṇairasurāṅganānāṃ gaṇḍasthalīḥ proṣitapattralekhāḥ // Ragh(K)_6.72 //

airāvaṇāsphālanaviślathaṃ yaḥ saṅghaṭṭayannaṅgadamaṅgadena /
upeyuṣaḥ svāmapi mūrtimagryāmardhāsanaṃ gotrabhido 'dhitasthau // Ragh(K)_6.73 //

jātaḥ kule tasya kilendukīrteḥ kulapradīpo nṛpatirdilīpaḥ /
atiṣṭhadekonaśatakratutve śakrābhyasūyāvinivṛttaye yaḥ // Ragh(K)_6.74 //

yasminmahīṃ śāsati māninīnāṃ nidrāṃ vihārārdhapathe gatānām /
vāto 'pi nāsraṃsayadaṃśukāni ko lambayedābharaṇāya hastam // Ragh(K)_6.75 //

putro raghustasya padaṃ praśāsti mahākratorviśvajitaḥ prayoktā /
caturdigāvarjanasambhṛtāṃ yo mṛtpātraśeṣāmakarodvibhūtim // Ragh(K)_6.76 //

ārūḍhamadrīnudadhīnpratīrṇaṃ bhujaṅgamānāṃ vasatiṃ praviṣṭam /
ūrdhvaṃ gataṃ yasya na cānubandhi yaśaḥ paricchettumiyattayālam // Ragh(K)_6.77 //

asau kumārastamajo 'nujātastriviṣṭapasyeva patiṃ jayantaḥ /
gurvīṃ dhuraṃ yo bhuvanasya pitryāṃ dhuryeṇa damyaḥ sadṛśīṃ bibharti // Ragh(K)_6.78 //

kulena kāntyā vayasā navena guṇaiśca taistairvinayapradhānaiḥ /
tvamātmanastulyamimaṃ vṛṇīṣva ratnaṃ samāgacchatu kāñcanena // Ragh(K)_6.79 //

tataḥ sunandāvacanāvasāne lajjāṃ mṛdūkṛtya narendrakanyā /
dṛṣṭyā prasādāmalayā kumāraṃ pratyagrahītsaṃvaraṇasrajeva // Ragh(K)_6.80 //

sā yūni tasminnabhilāṣabandhaṃ śaśāka śālīnatayā na vaktum /
romāñcalakṣyeṇa sa gātrayaṣṭiṃ bhittvā nirākrāmadarālakeśyāḥ // Ragh(K)_6.81 //

tathāgatāyāṃ parihāsapūrvaṃ sakhyāṃ sakhī vetradharā babhāṣe /
ārye vrajāmo 'nyata ityathaināṃ vadhūrasūyākuṭilaṃ dadarśa // Ragh(K)_6.82 //

sā cūrṇagauraṃ raghunandanasya dhātrīkarābhyāṃ karabhopamorūḥ /
āsañjayāmāsa yathāpradeśaṃ kaṇṭhe guṇaṃ mūrtamivānurāgam // Ragh(K)_6.83 //

tayā srajā maṅgalapuṣpamayyā viśālavakṣaḥsthalalambayā saḥ /
amaṃsta kaṇṭhārpitabāhupāśāṃ vidarbharājāvarajāṃ vareṇyaḥ // Ragh(K)_6.84 //

śaśinamupagateyaṃ kaumudī meghamuktaṃ jalanidhimanurūpaṃ jahnukanyāvatīrṇā /
iti samaguṇayogaprītayastatra paurāḥ śravaṇakaṭu nṛpāṇāmekavākyaṃ vivavruḥ // Ragh(K)_6.85 //

pramuditavarapakṣamekatastatkṣitipatimaṇḍalamanyato vitānam /
uṣasi sara iva praphultapadmaṃ kumudavanapratipannanidramāsīt // Ragh(K)_6.86 //

|| iti raghuvaṃśe mahākāvye ṣaṣṭhaḥ sargaḥ ||