Mādhva Ānandatīrtha: Kṛṣṇāmṛtamahārṇava

kṛṣṇāmṛtamahārṇavaḥ

oṃ.

arcitaḥ saṃsmṛto dhyātaḥ kīrtitaḥ kathitaḥ śrutaḥ yo dadāty amṛtatvaṃ hi sa māṃ rakṣatu keśavaḥ. // MKm_1 //

tāpatrayeṇa saṃtaptaṃ yad etad akhilaṃ jagat vakṣyāmi śāntaye hy asya kṛṣṇāmṛtamahārṇavam. // MKm_2 //

te narāḥ paśavo loke kiṃ teṣāṃ jīvane phalam yair na labdhā harer dīkṣā nārcito vā janārdanaḥ. // MKm_3 //

saṃsāre 'smin mahāghore janmarogabhayākule ayam eko mahābhāgaḥ pūjyate yad adhokṣajaḥ. // MKm_4 //

sa nāma sukṛtī loke kulaṃ tena hy alaṃkṛtam ādhāraḥ sarvabhūtānāṃ yena viṣṇuḥ prasāditaḥ. // MKm_5 //

yajñānāṃ tapasāṃ caiva śubhānāṃ caiva karmaṇāṃ tadviśiṣṭaphalaṃ nṛṇāṃ sadaivārādhanaṃ hareḥ. // MKm_6 //

kalau kalimaladhvaṃsisarvapāpaharaṃ harim ye 'rcayanti narā nityaṃ te 'pi vandyā yathā hariḥ. // MKm_7 //

nāsti śreyaskaraṃ nṛṇāṃ viṣṇor ārādhanān mune yuge 'smiṃs tāmase loke satataṃ pūjyate nṛbhiḥ. // MKm_8 //

arcite sarvadeveśe śaṅkacakragadādhare arcitāḥ sarvadevāḥ syur yataḥ sarvagato hariḥ. // MKm_9 //

svarcite sarvalokeśe surāsuranamaskṛte keśave kaṃsakeśighne na yāti narakaṃ naraḥ. // MKm_10 //

sakṛd abhyarcya govindaṃ bilvapatreṇa mānavaḥ muktibhāgī nirātaṅkī viṣṇuloke ciraṃ vaset. // MKm_11 //

sakṛd abhyarcito yena heḷayā 'pi namaskṛtaḥ sa yāti paramaṃ sthānaṃ yat surair api durlabham. // MKm_12 //

Nāradaḥ:
samastalokanāthasya devadevasya śārṅgiṇaḥ
sākṣād bhagavato viṣṇoḥ pūjanaṃ janmanaḥ phalam. // MKm_13 //

Pulastyaḥ:
bhaktyā dūrvāṅkuraiḥ pumbhiḥ pūjitaḥ puruṣottamaḥ
harir dadāti hi phalaṃ sarvayajñaiś ca durlabham. // MKm_14 //

vidhinā devadeveśaḥ śaṅkhacakradharo hariḥ phalaṃ dadāti sulabhaṃ salilenāpi pūjitaḥ. // MKm_15 //

narake pacyamānas tu yamena paribhāṣitaḥ kiṃ tvayā nārcito devaḥ keśavaḥ kleśanāśanaḥ. // MKm_16 //

Dharmaḥ:
narasiṃho hṛṣīkeśaḥ puṇḍarīkanibhekṣaṇaḥ
smaraṇān muktido nṛṇāṃ sa tvayā kiṃ na pūjitaḥ. // MKm_17 //

dravyāṇām apy abhāve tu salilenāpi pūjitaḥ yo dadāti svakaṃ sthānaṃ sa tvayā kiṃ na pūjitaḥ. // MKm_18 //

garbhasthitāmṛtā vā 'pi muṣitāste sudūṣitāḥ na prāptā yair harer dīkṣā sarvaduḥkhavimocanī. // MKm_19 //

Mārkaṇḍeyaḥ:
sakṛd abhyarcito yena devadevo janārdanaḥ
yat kṛtaṃ tatkṛtaṃ tena samprāptaṃ paramaṃ padam. // MKm_20 //

dharmārthakāmamokṣāṇāṃ nānyopāyas tu vidyate satyaṃ bravīmi deveśa hṛṣīkeśārcanāhate. // MKm_21 //

tasya yajñavarāhasya viṣṇor amitatejasaḥ praṇāmaṃ ye 'pi kurvanti teṣām api namo namaḥ. // MKm_22 //

Marīciḥ:
anārādhitagovindair naraiḥ sthānaṃ nṛpātmaja
na hi samprāpyate śreṣṭhaṃ tasmād ārādhayācyutam. // MKm_23 //

Atriḥ:
paraḥ parāṇāṃ puruṣas tuṣṭo yasya janārdanaḥ
sa cā 'pnoty akṣayaṃ sthānam etat satyaṃ mayoditam. // MKm_24 //

Aṅgirāḥ:
yasyāntaḥ sarvam evedam acyutasyākhyayātmanaḥ
tam ārādhaya govindaṃ sthānam agryaṃ yadīcchasi. // MKm_25 //

Pulahaḥ:
paraṃ brahma paraṃ dhāma yo 'sau brahma sanātanam
tam ārādhya hariṃ yāti muktim apy atidurlabhām. // MKm_26 //

aindram indraḥ paraṃ sthānaṃ yam ārādhya jagatpatim prāpa yajñapatiṃ viṣṇuṃ tam ārādhaya suvrata. // MKm_27 //

prāpnoty ārādhite viṣṇau manasā yad yad icchati trailokyāntargataṃ sthānaṃ kimu lokottarottarān. // MKm_28 //

ye smaranti sadā viṣṇuṃ śaṅkhacakragadādharam sarvapāpavinirmuktāḥ paraṃ brahma viśanti te. // MKm_29 //

tato 'niruddhaṃ deveśaṃ pradyumnaṃ ca tataḥ param tataḥ saṃkarṣaṇaṃ devaṃ vāsudevaṃ parāt param. // MKm_30 //

vāsudevāt paraṃ nāsti iti vedāntaniścayaḥ vāsudevaṃ praviṣṭānāṃ punar āvartanaṃ kutaḥ. // MKm_31 //

Ātreyaḥ:
yo yān icchen naraḥ kāmān nārī vā varavarṇinī
tān samāpnoti vipulān samārādhya janārdhanam. // MKm_32 //

Pulaha sagte:

Brahmā:
bāhubhyāṃ sāgaraṃ tartuṃ ka iccheta pumān bhuvi
vāsudevam anārādhya ko mokṣaṃ gantum icchati. // MKm_33 //

Śaṃkaraḥ:
kṛte pāpe 'nutāpo vai yasya puṃsaḥ prajāyate
prāyaścittaṃ tu tasyoktaṃ harisaṃsmaraṇaṃ param. // MKm_34 //

na hy apuṇyavatāṃ loke mūḍhānāṃ kuṭilātmanāṃ bhaktir bhavati govinde smaraṇaṃ kīrtanaṃ tathā. // MKm_35 //

tadaiva puruṣo mukto janmaduḥkhajarādibhiḥ jitendriyo viśuddhātmā yadaiva smarate harim. // MKm_36 //

prāpte kaliyuge ghore dharmajñānavivarjite na kaścit smarate devaṃ kṛṣṇaṃ kalimalāpaham. // MKm_37 //

na kalau devadevasya janmaduḥkhāpahāriṇaḥ karoti martyo mūḍhātmā smaraṇaṃ kīrtanaṃ hareḥ. // MKm_38 //

ye smaranti sadā viṣṇuṃ viśuddhenāntarātmanā te prayānti bhavaṃ tyaktvā viṣṇulokam anāmayam. // MKm_39 //

garbhajanmajarārogaduḥkha saṃsārabandhanaiḥ na bādhyate naro nityaṃ vāsudevam anusmaran. // MKm_40 //

yamamārgāṃ mahāghoraṃ narakāṇi yamaṃ tathā svapne 'pi ca na paśyeta yaḥ smared garuḍadhvajam. // MKm_41 //

hṛdi rūpaṃ mukhe nāma naivedyam udare hareḥ pādodakaṃ ca nirmālyaṃ mastake yasya so 'cyutaḥ. // MKm_42 //

govindasmaraṇaṃ puṃsāṃ pāparāśimahācalam asaṃśayaṃ dahaty āśu tūlarāśim ivānalaḥ. // MKm_43 //

Agastyaḥ:
smaraṇād eva kṛṣṇasya pāpasaṅghātapañjaram
śatadhā bhedam āyāti girir vajrahato tathā. // MKm_44 //

kṛṣṇe ratāḥ kṛṣṇam anusmarantaḥ tad bhāvitās tad gatamānasāś ca. te bhinnadehāḥ praviśanti viṣṇuṃ havir yathā mantrahutaṃ hutāśe. // MKm_45 //

sā hānis tan mahat chidraṃ sā cāndhajaḍamūkatā yan muhūrtaṃ kṣaṇaṃ vā 'pi vāsudevo na cintyate. // MKm_46 //

nārāyaṇo nāma naro narāṇāṃ prasaṃhya coraḥ kathitaḥ pṛthivyām anekajanmārjitapāpasañcayaṃ dahaty aśeṣaṃ smṛtamātrayaiva. // MKm_47 //

yasya saṃsmaraṇād eva vāsudevasya śārṅgiṇaḥ koṭijanmārjitaṃ pāpaṃ takṣaṇād eva naśyati. // MKm_48 //

kiṃ tasya bahubhis tīrthaiḥ kiṃ tapobhiḥ kim adhvaraiḥ yo nityaṃ dhyāyate devaṃ nārāyaṇam ananyadhīḥ. // MKm_49 //

ye mānavā vigatarāgaparāvarajñā nārāyaṇaṃ suraguruṃ satataṃ smaranti dhyānena tena hatakilbiṣacetanāste mātuḥ payodhararasaṃ na punaḥ pibanti. // MKm_50 //

he citta cintaya sveha vāsudevam aharniśam nūnaṃ yaś cintitaḥ puṃsāṃ hanti saṃsārabandhanam. // MKm_51 //

āloḍya sarvaśāstrāṇi vicārya ca punaḥ punaḥ idam ekaṃ suniṣpannaṃ dhyeyo nārāyaṇaḥ sadā. // MKm_52 //

smṛte sakalakalyāṇabhājanaṃ yatra jāyate puruṣas tam ajaṃ nityaṃ vrajāmi śaraṇaṃ harim. // MKm_53 //

vedeṣu yajñeṣu tapasu caiva dāneṣu tīrtheṣu vrateṣu caiva iṣṭeṣu pūrteṣu ca yat pradiṣṭaṃ puṇyaṃ smṛte tat khalu vāsudeve. // MKm_54 //

Aurvaḥ:
ārādhayaiva naro viṣṇuṃ manaso yad yad icchati
phalaṃ prāpnoty avikalaṃ bhūri svalpam athāpi vā. // MKm_55 //

yan nāmakīrtanaṃ bhaktyā vilāyanam anuttamam maitreyāśeṣapāpānāṃ dhātūnām iva pāvakaḥ. // MKm_56 //

kalikalmaṣam atyugraṃ narakārtipradaṃ nṛṇām prayāti vilayaṃ sadyaḥ sakṛt saṃkīrtite 'cyute. // MKm_57 //

anāyāsena cā 'yānti muktiṃ keśavam āsritāḥ tadvighātāya jāyante śakrādyāḥ paripanthinaḥ. // MKm_58 //

catussāgaram āsādya jambūdvīpottame kvacit na pumān keśavād anyaḥ sarvapāpacikitsakaḥ. // MKm_59 //

yad abhyarcya hariṃ bhaktyā kṛte varṣaśatair api phalaṃ prāpnoty avikalaṃ kalau saṃkīrtya keśavam. // MKm_60 //

kṣīyate tu yadā dharmaḥ prāpte ghore kalau yuge tadā na kīrtayet kaścin muktidaṃ devam acyutam. // MKm_61 //

avaśenāpi yannāmni kīrtite sarvapātakaiḥ pumān vimucyate sadyaḥ siṃhatrastamṛgair iva. // MKm_62 //

nārāyaṇeti mantro 'sti vāg asti vaśavartinī tathā 'pi narake ghore majjantīty etad adbhutam. // MKm_63 //

ārtā viṣaṇṇāḥ śithilāś ca bhītā ghoreṣu ca vyādhiṣu vartamānāḥ saṃkīrtya nārāyaṅaśabdamātraṃ vimuktaduḥkhāḥ sukhino bhavanti. // MKm_64 //

Kauśikaḥ:
sakṛd uccāritaṃ yais tu kṛṣṇeti na viśanti te
garbhāgāraṃ gṛhaṃ mātur yamalokaṃ ca dussaham. // MKm_65 //

kva nākapṛṣṭhagamanaṃ punarāvṛttilakṣaṇam kva japo vāsudeveti muktibījam anuttamam. // MKm_66 //

buddhyā buddhvā vadasvainaṃ harir ity akṣaradvayam smaraṇād eva kṛṣṇasya na punarjāyate kvacit. // MKm_67 //

he jihve mama nisnehe hariṃ kiṃ nuna bhāṣase hariṃ vadasva kalyāṇi saṃsārodadhinaur hariḥ. // MKm_68 //

asāre khalu saṃsāre sārāt sārataro hariḥ puṇyahīnā na vindanti sāraṅgāś ca yathā jalam. // MKm_69 //

kurukṣetreṇa kiṃ tasya kiṃ kāśyā puṣkareṇa vā jihvāgre vartate tasya harir ity akṣaradvayam. // MKm_70 //

Brahmovāca:
asāre khalu saṃsāre sāram ekaṃ nirūpitam
samastalokanāthasya sāram ārādhanaṃ hareḥ. // MKm_71 //

sā jihvā yā hariṃ stauti tac cittaṃ yat tadarpaṇam tāv eva kevalau ślāghyau yau tatpūjākarau karau. // MKm_72 //

yas tu viṣṇuparo nityaṃ dṛḍhabhaktir jitendriyaḥ svagṛhe 'pi vasan yāti tad viṣṇoḥ paramaṃ padam. // MKm_73 //

Śaṅkaraḥ:
sādhu sādhu mahābhāga sādhu dānavanāśan
yan māṃ pṛcchasi dharmajña keśavārādhanaṃ prati. // MKm_74 //

nimiṣaṃ nimiṣārdhaṃ vā muhūrtam api bhārgava nādagdhāśeṣapāpānāṃ bhakti bhavati keśave. // MKm_75 //

kiṃ tena manasā kāryaṃ yan na tiṣṭhati keśave mano muktiphalāvāptyau kāraṇaṃ saprayojanam. // MKm_76 //

rogo nāma na sā jihvā yayā na stūyate hariḥ gartau nāma na tau karṇau yābhyāṃ tat karma na śrutam. // MKm_77 //

nūnaṃ tat kaṇṭhaśālūkam athavā 'py upajihvikā rogo nāma na sā jihvā yā na vakti harer guṇān. // MKm_78 //

bhārabhūtaiḥ kāryam ebhiḥ kiṃ tasya nṛpaśor dvija
caraṇau tau tu saphalau keśavālayagāminau
te ca netre mahābhāga yābhyāṃ sandṛśyate hariḥ. // MKm_79 //

kiṃ tasya caraṇaiḥ kāryaṃ vṛthāsañcaraṇair dvija yair hi na vrajate jantuḥ keśavālayadarśane. // MKm_80 //

vedavedāṅgaviduṣāṃ munīnāṃ bhāvitātmanām ṛṣitvam api dharmajña vijñeyaṃ tatprasādajam. // MKm_81 //

vicitraratnaparyaṅke mahābhogena bhoginaḥ ramante nākanārībhiḥ keśavasmaraṇāt phalam. // MKm_82 //

aśvamedhasahasrāṇāṃ yaḥ sahasraṃ samācaret nāsau tat phalam āpnoti tadbhaktair yad avāpyate. // MKm_83 //

re re manuṣyāḥ puruṣottamasya karau na kasmān mukulīkurudhve kriyājuṣāṃ ko bhavatāṃ prayāsaḥ phalaṃ hi yat padam acyutasya. // MKm_84 //

viṣṇor vimānaṃ yaḥ kuryāt sakṛd bhaktyā pradakṣiṇam aśvamedhasahasrasya phalam āpnoti mānavaḥ. // MKm_85 //

pradakṣiṇaṃ tu yaḥ kuryād haribhaktyā samanvitaḥ haṃsayuktivimānena viṣṇulokaṃ sa gacchati. // MKm_86 //

tīrthakoṭisahasrāṇi vratakoṭiśatāni ca nārāyaṇapraṇāmasya kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm. // MKm_87 //

urasā śirasā dṛṣṭyā manasā vacasā tathā padbhyāṃ karābhyāṃ jānubhyāṃ praṇāmo 'ṣṭāṅga īritaḥ. // MKm_88 //

śāṭhyenāpi namaskāraṃ kurvataḥ śārṅgapāṇaye śātajanmārjitaṃ pāpaṃ naśyaty eva na saṃśayaḥ. // MKm_89 //

saṃsārārṇavam agrānāṃ narāṇāṃ pāpakarmaṇām nānyo dharttā jagannāthaṃ muktvā nārāyaṇaṃ param. // MKm_90 //

reṇukuṇṭhigātrasya kaṇā yāvanti bhārata tāvad varṣasahasrāṇi viṣṇuloke mahīyate. // MKm_91 //

pāvanaṃ viṣṇunaivedyaṃ subhojyam ṛṣibhiḥ smṛtam anyadevasya naivedyaṃ bhuktvā cāndrāyaṇaṃ caret. // MKm_92 //

koṭyaindavasahasrais tu māsopoṣaṇakoṭibhiḥ yat phalaṃ labhyate pumbhir viṣṇor naivedya bhakṣaṇāt. // MKm_93 //

trirātraphaladā nadyo yāḥ kāścid asamudragāḥ samudragās tu pakṣasya māsasya saritāṃ patiḥ. // MKm_94 //

ṣaṇmāsaphaladā godā vatsarasya tu jāhnavī viṣṇupādodakasyaite kalāṃ nārhanti ṣoḍasīm. // MKm_95 //

gaṇgāprayāgagayapuṣkaranaimiśāni saṃsevitāni bahuśaḥ kurujāṅgalāni kālena tīrthasalilāni punanti pāpaṃ pādodakaṃ bhagavataḥ prapunāti sadyaḥ. // MKm_96 //

yāni kāni ca tīrthāni brahmāṇḍāntargatāni vai viṣṇupādodakasyaite kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm. // MKm_97 //

snānaṃ pādodakaṃ viṣṇoḥ piban śirasi dhārayan sarva pāpavinirmukto vaiṣṇavīṃ siddhim āpnuyāt. // MKm_98 //

yathā pādodakaṃ puṇyaṃ nirmālyaṃ cānulepanam naivedyaṃ dhūpaśeṣaṃ ca ārārttiś ca tathā hareḥ. // MKm_99 //

tulasyās tu rajojuṣṭaṃ naivedyasya ca bhakṣaṇam nirmālyaṃ śirasā dhāryaṃ mahāpātakanāśanam. // MKm_100 //

bhaktyā vā yadi vā 'bhaktyā cakrāṅkitaśilām prati darśanaṃ sparśanaṃ vā 'pi sarvapāpapraṇāśanam. // MKm_101 //

sāḷagrāmodbhavo devo devo dvāravatībhavaḥ ubhayoḥ snānatoyena brahmahatyāṃ vyapohati. // MKm_102 //

mlecchadeśe 'śucau vā 'pi cakrāṅko yatra tiṣṭhati yojanāni tathā trīṇi mama kṣetraṃ vasundhare. // MKm_103 //

śālagrāmodbhavo devo śailaṃ cakrāṅkamaṇḍitam yatrāpi nīyate tatra vāraṇasyā śatādhikam. // MKm_104 //

sāḷagrāmodbhavo devo devo dvāravatībhavaḥ ubhayoḥ saṃgamo yatra tatra muktir na saṃśayaḥ. // MKm_105 //

hariṇā muktidānīha muktisthānāni sarvaśaḥ sa yasya sarvabhāveṣu tasya taiḥ kiṃ prayojanam. // MKm_106 //

harir yāti harir yāti dasyuvyājena yo vadet so 'pi sadgatim āpnoti gatiṃ sukṛtino yathā. // MKm_107 //

vāsudevaṃ parityajya yo 'nyaṃ devam upāsate tyaktvā 'mṛtaṃ sa mūḍhātmā bhuṅkte hālāhalaṃ viṣam. // MKm_108 //

tyaktvāmṛtaṃ yathā kaścid anyapānaṃ piben naraḥ tathā hariṃ parityajya cānyaṃ devam upāsate. // MKm_109 //

svadharmaṃ tu parityajya paradharmaṃ yathā caret tathā hariṃ parityajya cānyaṃ devam upāsate. // MKm_110 //

gāṃ ca tyaktvā vimūḍhātmā gardabhīṃ vandate yathā tathā hariṃ parityajya cānyaṃ devam upāsate. // MKm_111 //

vāsudevaṃ parityajya yo 'nyaṃ devam upāsate tṛṣito jāhnavītīre kūpaṃ khanati durmatiḥ. // MKm_112 //

yathā gaṅgodakaṃ tyaktvā pibet kūpodakaṃ naraḥ tathā hariṃ parityajya yo 'nyaṃ devam upāsate. // MKm_113 //

svamātaraṃ parityajya śvapākīṃ vandate tathā tathā hariṃ parityajya yo 'nyaṃ devam upāsate. // MKm_114 //

yāvat svastham idaṃ piṇḍaṃ nirujaṃ karaṇānvitam tāvat kuruṣvā 'tmahitaṃ paścāt tāpena tapyase. // MKm_115 //

yāvat svāsthyaṃ śarīreṣu karaṇeṣu ca pāṭavam tāvad arcaya govindam āyuśyaṃ sārthakaṃ kuru. // MKm_116 //

smaryatāṃ tu hṛṣīkeśo hṛṣīkeṣu dṛḍheṣu ca adṛḍheṣu hṛṣīkeṣu hṛṣīkeśaṃ smaranti ke. // MKm_117 //

yāvac cintayate jantur viṣayān viṣasannibhān tāvac cet smarate viṣṇuṃ ko na mucyeta bandhanāt. // MKm_118 //

yāvat pralapate jantur viṣayān viṣasannibhān tāvac cet smarate viṣṇuṃ ko na mucyeta bandhanāt. // MKm_119 //

Sūta uvāca:
jñātvā viprās tithiṃ samyag daivajñaiḥ samudīritām
kartavya upavāsaś ca anyathā narakaṃ vrajet. // MKm_120 //

kṣaye vā 'py athavā vṛddhau samprāpte vā dinakṣaye upoṣyā dvādaśī puṇyā pūrvaviddhāṃ parityajet. // MKm_121 //

pūrvaviddhāṃ prakurvāṇo naro dharmān nikṛntati saṃtates tu vināśāya sampado haraṇāya ca. // MKm_122 //

kalāvedhe tu viprendrā daśamyaikādaśīṃ tyajet surāyā bindunā spṛṣṭaṃ gaṅgāmbha iva santyajet. // MKm_123 //

śvadṛtau pañcagavyaṃ ca daśamyā dūṣitāṃ tyajet ekādaśīṃ dvijaśreṣṭhāḥ pakṣayor ubhayor api. // MKm_124 //

tasmād viprā na viddhā hi kartavyaikādasī kvacit viddhā hanti purāpuṇyaṃ śrāddhaṃ ca vṛṣalīpatiḥ. // MKm_125 //

japtaṃ dattaṃ hutaṃ snātaṃ tathā pūjā kṛtā hareḥ tat sarvaṃ vilayaṃ yāti tamaḥ sūryodaye yathā. // MKm_126 //

ekādaśyāṃ yadā brahman dinakṣayatithir bhavet upoṣyā dvādaśī tatra trayodaśyāṃ tu pāraṇam. // MKm_127 //

pratipatprabhṛtayaḥ sarvā udayād udayād raveḥ sampūrṇā iti vijñeyā harivāsaravarjitāḥ. // MKm_128 //

aruṇodayakāle tu daśamī yadi dṛśyate pāpamūlaṃ tadā jñeyam ekādaśyupavāsanam. // MKm_129 //

aruṇodayakāle tu daśamī yadi dṛśyate na tatraikādaśī kāryā dharmakāmārthanāśinī. // MKm_130 //

catastro ghaṭikāḥ prātar aruṇodaya ucyate yatīnāṃ snānakālo 'yaṃ gaṅgāmbhaḥsadṛśaḥ smṛtaḥ. // MKm_131 //

udayāt prāg yadā viprā muhūrtadvayasaṃyutā sampūrṇaikādaśī nāma tatraivopavased vratī. // MKm_132 //

udayāt prāk trighaṭikā vyāpiny ekādaśī yadā sandigdhaikādaśī nāma varjyā dharmārthanāśinī. // MKm_133 //

putrapautravivṛddhyarthaṃ dvādaśyām upavāsayet tatra kratuśataṃ puṇyaṃ trayodaśyāṃ tu pāraṇaṃ. // MKm_134 //

udayāt prāg dvighaṭikāvyāpinyekādaśī yadā saṅkīrṇaikādaśī nāma varjyā dharmārthakāṅkṣibhiḥ. // MKm_135 //

putrarājyavivṛddhyarthaṃ dvādaśyām upavāsanam tatra kratuśataṃ puṇyaṃ trayodaśyāṃ tu pāraṇam. // MKm_136 //

daśamīśeṣasaṃyuktā gāndhāryā samupoṣitā tasyāḥ putraśataṃ naṣṭaṃ tasmāt tāṃ parivarjayet. // MKm_137 //

bahvāgamavirodheṣu brāhmaṇeṣu vivādiṣu upoṣyā dvādaśī puṇyā trayodaśyāṃ tu pāraṅam. // MKm_138 //

ekādaśyāṃ tu viddhāyāṃ samprāpte śravaṇe tathā upoṣyā dvādaśī puṇyā pakṣayor ubhayor api. // MKm_139 //

uparāgasahasrāṇi vyatīpātāyutāni ca amālakṣaṃ tu dvādaśyāḥ kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm. // MKm_140 //

śuddhāpi dvādaśī grāhyā parato dvādaśī yadi
viṣaṃ tu daśamī jñeyā 'mṛtaṃ caikādaśī tithiḥ.
viṣapradhānā varjyā sā 'mṛtā grāhyā pradhānataḥ. // MKm_141 //

dvādaśyāṃ bhojanaṃ caiva viddhāyāṃ haryupoṣaṇam yaḥ kuryān mandabuddhitvān nirayaṃ so 'dhigacchati. // MKm_142 //

yāni kāni ca vākyāni viddhopāsyāparāṇi tu dhanadārcāparāṇi syur vaiṣṇavī na daśāyutā. // MKm_143 //

athavā mohanārthāya mohinyā bhagavān hariḥ arthitaḥ kārayām āsa vyāsarūpī janārdanaḥ. // MKm_144 //

dhanadārcāvivṛddhyarthaṃ mahāvittalayasya ca
asurāṇāṃ mohanārthaṃ pāṣaṇḍānāṃ vivṛddhaye
ātmasvarūpāvijñaptyai svarūpāprāptaye tathā. // MKm_145 //

evaṃ viddhāṃ parityajya dvādaśyām upavāsane
koṭijanmārjitaṃ pāpam ekayaiva vinaśyati
tataḥ koṭiguṇaṃ vā 'pi niṣiddhasyetarair janaiḥ. // MKm_146 //

yad anādikṛtaṃ pāpaṃ tad ūrdhvaṃ yat kariṣyati
tat sarvaṃ vilayaṃ yāti pareṣām upavāsanāt
na ca tasmāt priyatamaḥ keśavasya mamāpi vā. // MKm_147 //

ekādaśyā hy avedhe tu dvādaśīṃ na parityajet pāraṇe maraṇe caiva tithis tātkālikī smṛtā. // MKm_148 //

brahmacārī gṛhastho vā vānaprastho yatis tathā brāhmaṇaḥ kṣatriyo vaiśyaḥ śūdro bhartṛmatī tathā. // MKm_149 //

abhartṛkā tathā 'nye vā sūtavaidehikādayaḥ ekādaśyāṃ na bhuñjīta pakṣayor ubhayor api. // MKm_150 //

ekādaśyāṃ tu yo bhuṅkte mohenā 'vṛtacetanaḥ śuklāyām atha kṛṣṇāyāṃ nirayaṃ yāti sa dhruvam. // MKm_151 //

vivecayati yo mohāc chuklā kṛṣṇeti pāpakṛt ekādaśīṃ sa vai yāti nirayaṃ nātra saṃśayaḥ. // MKm_152 //

yathā gaur naiva hantavyā śuklā kṛṣṇeti bhāmini ekadāśyāṃ na bhuñjīta pakṣayor ubhayor api. // MKm_153 //

yāni kāni ca vākyāni kṛṣṇaikādaśivarjane bharaṇyādiniṣedhe 'pi tāni kāmyaphalārthinām. // MKm_154 //

kāmino 'pi hi nityārthaṃ kuryur evopavāsanam prīṇanārthaṃ harer nityaṃ na tu kāmavyapekṣayā. // MKm_155 //

tasmāc chuklām atho kṛṣṇāṃ bharaṇyādiyutām api
pratyavāyaniṣedhārtham upavāsīta nityaśaḥ
prīṇanārthaṃ hareś vāpi viṣṇulokasya cā 'ptaye. // MKm_156 //

kalā vā ghaṭikā vā 'pi apare dvādaśī yadi dvādaśadvādaśīr hanti pūrvedyuḥ pāraṇe kṛte. // MKm_157 //

atiriktā dvādaśī cet sa tāṃ nopoṣayed yadi dvādaśadvādaśīr hanti dvādaśī cātilaṅghitā. // MKm_158 //

dvādaśyām atiriktāyāṃ yo bhuṅkte pūrvavāsare dvādaśadvādaśīr hanti dvādaśīṃ na parityajet. // MKm_159 //

dvādaśīṃ śravaṇopetāṃ yo nopoṣyāt sumandadhīḥ pañcasaṃvatsarakṛtaṃ puṇyaṃ tasya vinaśyati. // MKm_160 //

ekādaśīm upoṣyātha dvādaśīm apy upoṣayet na tatra vidhilopaḥ syād ubhayor devatā hariḥ. // MKm_161 //

pārayitvodakenāpi bhuñjāno naiva duṣyati
aśitānaśitā yasmād āpo vidvadbhir īritāḥ
ambhasā kevalenātha kariṣye vratapāraṇam. // MKm_162 //

na kāśī na gayā gaṅgā na reva na ca gautamī na cāpi kauravaṃ kṣetraṃ samā bhūpa harer dināt. // MKm_163 //

aśvamedhasahasrāṇi vājapeyāyutāni ca ekādaśyupavāsasya kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm. // MKm_164 //

ekādaśīsamutthena vahninā pātakendhanam bhasmībhavati rājendra api janmaśatodbhavam. // MKm_165 //

nedṛśaṃ pāvanaṃ kiñcin narāṇāṃ bhuvi vidyate yādṛśaṃ padmanābhasya dinaṃ pātakahānidam. // MKm_166 //

tāvat pāpāni dehe 'smiṃs tiṣṭhanti manujādhipa yāvan nopoṣayej jantuḥ padmanābhadinaṃ śivam. // MKm_167 //

ekādaśendriyaiḥ pāpaṃ yat kṛtaṃ bhavati prabho ekādaśyupavāsena tat sarvaṃ vilayaṃ nayet. // MKm_168 //

ekādaśīsamaṃ kiñcit pāpatrāṇaṃ na vidyate vyājenāpi kṛtā rājan na darśayati bhāskarim. // MKm_169 //

Śrī Vedavyāsa uvāca:
sa brahmahā sa goghnaś ca stenaḥ sa gurutalpagaḥ
ekādaśyāṃ tu bhuñjānaḥ pakṣayor ubhayor api. // MKm_170 //

varaṃ svamātṛgamanaṃ varaṃ gomāṃsabhakṣaṇam varaṃ hatyā surāpānam ekādaśyāṃ tu bhojanāt. // MKm_171 //

ekādaśīdine puṇye bhuñjate ye narādhamāḥ avalokya mukhaṃ teṣām ādityam avalokayet. // MKm_172 //

pṛthivyāṃ yāni pāpāni brahmahatyādikāni ca annam āśritya tiṣṭhanti samprāpte harivāsare. // MKm_173 //

Rugmāṅgadaḥ:
aṣṭavarṣādhiko yas tu aśītir na hi pūryate
yo bhuṅkte mānavaḥ pāpo viṣṇor ahani cāgate. // MKm_174 //

pitā vā yadi vā putro bhāryā vā 'pi suhṛjjanaḥ padmanābhadine bhuṅkte nigrāhyo dasyuvad bhavet. // MKm_175 //

Dharmavibhūṣaṇaḥ:
prātar haridine lokās tiṣṭhadhvaṃ caikabhojanāḥ
akṣāralavaṇāḥ sarve haviṣyān niṣeviṇaḥ. // MKm_176 //

avanītapaśayanāḥ priyāsaṃgavivarjitāḥ smaradhvaṃ devadeveśaṃ purāṇapuruṣottamam. // MKm_177 //

sakṛd bhojanasaṃyuktā hy upavāse bhaviṣyatha akṛtaśrāddhanicayā jalapiṇḍodakakriyāḥ. // MKm_178 //

Brahmā:
upoṣya dvādaśīṃ puṇyāṃ sarvapāpakṣayapradām
na paśyati yamaṃ vā 'pi narakān na ca yātanām. // MKm_179 //

raṭantīha purāṇāni bhūyo bhūyo varānane na bhoktavyaṃ na bhoktavyaṃ samprāpte harivāsare. // MKm_180 //

dvādaśī na pramoktavyā yāvad āyuḥ pravartate arcanīyo hṛṣīkeśo viśuddhenāntarātmanā. // MKm_181 //

bhaktyā grāhyo hṛṣīkeśo na dhanair dharaṇīsurāḥ bhaktyā sampūjito viṣṇuḥ phalaṃ datte samīhitam. // MKm_182 //

jalenāpi jagannāthaḥ pūjitaḥ kleśanāśanaḥ paritoṣaṃ prayāty āśu tṛṣārtās tu yathā jalaiḥ. // MKm_183 //

āsīnasya śayānasya tiṣṭhato vrajato 'pi vā ramasva puṇḍarīkākṣa hṛdaye mama sarvadā. // MKm_184 //

sarvagaś caiva sarvātmā sarvāvasthāsu cācyuta ramasva puṇḍarīkākṣa nṛsiṃha hṛdaye mama. // MKm_185 //

karāvalambanaṃ dehi śrī kṛṣṇa kamalekṣaṇa bhavapaṅkārṇave ghore majjato mama sarvadā. // MKm_186 //

trāhi trāhi jagannātha vāsudevācyutāvyaya māṃ samuddhara govinda duḥkhasaṃsārasāgarāt. // MKm_187 //

etat puṇyaṃ paraṃ guhyaṃ pavitraṃ pāpanāśanam āyuṣyaṃ ca yaśasyaṃ ca kaliduḥsvapnanāśanam. // MKm_188 //

kalau pāpaṃ kiyanmātraṃ hatyāsteyādisambhavam smṛte manasi govinde dahyate tūlarāśivat. // MKm_189 //

kalau keśavabhaktānāṃ na bhayaṃ vidyate kvacit smṛte saṃkīrtite dhyāte saṃkṣayaṃ yāti pātakam. // MKm_190 //

adhyetavyam idaṃ śāstraṃ śrotavyam anasūyayā bhaktebhyaś ca pradātavyaṃ dhārmikebhyaḥ punaḥ punaḥ. // MKm_191 //

adhīyāna idaṃ śāstram viṣṇor māhātmyam uttamam sarvapāpavinirmuktaḥ prāpnoti paramaṃ padam. // MKm_192 //

śrutvā dharmaṃ vijānāti śrutvā tyajati durmatim śrutvā jñānam avāpnoti śrutvā mokṣaṃ ca gacchati. // MKm_193 //

tasmād idaṃ samāśrāvyaṃ śrotavyaṃ ca sadaiva hi kutarkadāvadagdhebhyo na dātavyaṃ kathañcana. // MKm_194 //

saṃsāraviṣapānena ye mṛtāḥ prāṇino bhuvi amṛtāya smṛtas teṣāṃ kṛṣṇāmṛtamaharṇavaḥ. // MKm_195 //

klinnaṃ pādodakenaiva yasya nityaṃ kaḷebaram tīrthakoṭisahasrais tu snāto bhavati pratyaham. // MKm_196 //

tīrthakoṭisahasrais tu sevitaiḥ kiṃ prayojanam toyaṃ yadi piben nityaṃ sāḷagrāmaśilācyutam. // MKm_197 //

sāḷagrāmaśilāsparśaṃ ye kurvanti dine dine vāñchanti karasaṃsparśaṃ teṣāṃ devāḥ savāsavāḥ. // MKm_198 //

duḥsaho nārako vahnir duḥsahā yamakiṅkarāḥ viṣamaśvāntakapathaḥ pretatvaṃ cātidāruṇam. // MKm_199 //

vicintya manasā 'py evaṃ pātakād vinivarttayet smaraṇaṃ kīrtanaṃ viṣṇoḥ sadaiva na parityajet. // MKm_200 //

Śrī Vedavyāsaḥ:
acyutānantagovindanāmoccāraṇabhīṣitāḥ
naśyanti sakalā rogāḥ satyaṃ satyaṃ vadāmy aham. // MKm_201 //

sakṛd uccāritaṃ yena harir ity akṣaradvayam baddhaḥ parikaras tena mokṣāya gamanaṃ prati. // MKm_202 //

evaṃ brahmādayo devā ṛṣayaś ca tapodhanāḥ kīrtayanti suraśreṣṭhaṃ devaṃ nārāyaṇaṃ prabhum. // MKm_203 //

kiṃ tasya dānaiḥ kiṃ tīrthaiḥ kiṃ tapobhiḥ kim adhvaraiḥ yo nityaṃ dhyāyate devaṃ nārāyaṇam ananyadhīḥ. // MKm_204 //

nityotsavo nityatā ca nityaśrīr nityaśo jayaḥ yeṣāṃ hṛdistho bhagavān maṅgalāyatano hariḥ. // MKm_205 //

jīvaṃś caturdaśād ūrdhvaṃ puruṣo niyamena tu strī vā 'py anūnadaśakaṃ dehaṃ mānuṣam ārjate. // MKm_206 //

caturdaśordhvajīvīni saṃsāraś cādivarjitaḥ ato 'vittvā paraṃ devaṃ mokṣāśā kā mahāmune. // MKm_207 //

ācaturdaśamād varṣāt karmāṇi niyamena tu
daśāvarāṇāṃ dehānāṃ kāraṇāni karoty ayam
ataḥ karmakṣayān muktiḥ kuta eva bhaviṣyati. // MKm_208 //

samānāṃ viṣamā pūjā viṣamāṇāṃ samā tathā kriyate yena devo 'pi svapadād bhraśyate hi saḥ. // MKm_209 //

vittaṃ bandhur vayaḥ karma vidyā caiva tu pañcamī etāni mānyasthānāni garīyo yad yad uttaram. // MKm_210 //

guṇānusāriṇīṃ pūjāṃ samāṃ dṛṣṭiṃ ca yo naraḥ sarvabhūteṣu kurute tasya viṣṇuḥ prasīdati. // MKm_211 //

yathā suhṛtsu kartavyaṃ pitṛśatrusuteṣu ca tathā karoti pūjādi samabuddhiḥ sa ucyate. // MKm_212 //

tiryakpuṇḍraṃ na kurvīta samprāpte maraṇe 'pi ca na cānyan nāma vibrūyāt paraṃ nārāyaṇādṛte. // MKm_213 //

naivedyaśeṣaṃ devasya yo bhunakti dine dine sikthe sikthe bhavet puṇyaṃ cāndrāyaṇaśatādhikam. // MKm_214 //

ūrdhvapuṇḍram ṛjuṃ saumyaṃ lalāṭe dṛśyate sa caṇḍālo 'pi śuddhātmā pūjya eva na saṃśayaḥ. // MKm_215 //

aśucir vā 'py anācāro manasā pāpam ācaran śucir eva bhaven nityam ūrdhvapuṇḍrānkito naraḥ. // MKm_216 //

ūrdhvapuṇḍravihīnasya śmaśānasadṛśaṃ mukham avalokya mukhaṃ teṣām ādityam avalokayet. // MKm_217 //

yajño dānaṃ tapaś caiva svādhyāyaḥ pitṛtarpaṇam vyarthaṃ bhavati tat sarvam ūrdhvapuṇḍraṃ vinā kṛtam. // MKm_218 //

gopīcandanaliptāṅgo yaṃ yaṃ paśyati cakṣuṣā taṃ taṃ śuddhaṃ vijānīyān nātra kāryā vicāraṇā. // MKm_219 //

āsphoṭayanti pitaraḥ pranṛtyanti pitāmahāḥ vaiṣṇavo 'smatkule jātaḥ sa naḥ santārayiṣyati. // MKm_220 //

jīvitaṃ viṣṇubhaktasya varaṃ pañcadināny api na tu kalpasahasrais tu bhaktihīnasya keśave. // MKm_221 //

kiṃ tena jātamātreṇa bhūbhāreṇānnaśatruṇā yo jāto nārcayed viṣṇuṃ na smaren nāpi kīrtayet. // MKm_222 //

yo dadāti dvijātibhyaś candanaṃ gopimarditam api sarṣapamātreṇa punāty āsaptamaṃ kulam. // MKm_223 //

jñānī ca karmāṇi sado 'ditāni kuryād akāmaḥ satataṃ bhavet. // MKm_224 //

atītānāgatajñānī trailokyodvaraṇakṣamaḥ etādṛśo 'pi nā 'cāraṃ śrautaṃ smārtaṃ parityajet. // MKm_225 //

yad eva vidyayā karoti śraddhayopaniṣadā sad eva vīryavattaraṃ bhavati. // MKm_226 //

kurvan eveha karmāṇi jijīviṣec chataṃ samāḥ evaṃ tvayi nānyatheto 'sti na karma lipyate nare. // MKm_227 //

ācāraś caiva sādhūnām ātmanas tuṣṭir eva ca vedapraṇihito dharmo hy adharmas tadviparyayaḥ. // MKm_228 //

niṣkāmaṃ jñānapūrvaṃ tu nivṛttam iha cocyate nivṛttaṃ sevamānas tu brahmābhyeti sanātanam. // MKm_229 //

iti kṛṣṇāmṛtamahārṇavaḥ samāptaḥ