Transkription des 'Jüngeren Sigenot'/Druckfassung s13 (H, M): [Hamburg: Joachim Löw, 1560/65] (Exemplar: Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin - PK / Abteilung Historische Drucke / Signatur: 5 in: Yf 7864 : R)

A1 r
Dre kortwilige
Historien.
Van Diderick van Beren/
Hildebrand vnd dem reſen Sigenot.
Van dem Hoͤrnen Sifride /
vnd etliken velen Draken.
Van dem koͤninge der Dwer=
ge/ Lorin vnd andern Dwer=
gen vnd Reſen mehr.
[figure]
A1 v
Van dem alderkoͤneſten Wigande/her
Diderick van Bern/ vnd Hildebrandt / ſynem getruͤ=
wen meiſter / wo ſe wedder den Reſen Sigenot (hebbẽ)hebben
geſtreden / gantʒ kortwilich tholeſen /
edder thoſingen.
WOlde gy heren hyr bedagen/ groth euentuͤr will
ick iuw ſagen/ van ſtarcken ſtoͤrmen harde/De de
Berner vnd Hildebrant leidt / vel mangen ſtorme he
dar ſtredt/beth dat en Godt ernerde/ Jdt mocht em
anders nicht ergaͤn / he redt allein vth Berne / dorch
mangen wilden duͤſteren Dann / dat moͤge gy hoͤren
gerne/ Groth leff (vñ)vnd leidt em dar geſchach/van eiuem
ſtarcken Reſen/ quam he in vngemach.
§ Do de Berner by Hildebrant ſat/de twe de (woͤrdẽ)woͤrden
reden dat/wat ſe hedden erſtreden/mit erer held kreff=
tigen handt/ do ſprack ſick meiſter Hildebrandt : Jck
hebbe ſo vel erleden/ wol van dem ſtarcken Jſingrin/
vnd van ſynem boͤſen wiue/ Se hedde my ſchyr/dat
leuendt myn/geſcheiden van dem liue/ ſe dwanck my
tuͤſſchen ere been/ick moͤſt ſyn dar gebleuen/dat wend
gy here allein.
Her Diderick ſprack / ja dat ys war / dyn leuendt
ſtundt als vm ein har/do ſe dy hadd vmfangen/Vn=
der ere armen ſe dy dwanck/dyne wehr was jegen er
ſo kranck/ydt was vmme dy (ergang̃e)ergangen /Jck ſloech er aff
dat hoͤuet twar / van ſtund moͤſte ſe dy laten/ Hilde=
brant ſprack/here dat ys war/ſe was groth ane ma=
ten/ wor ſe noch in der erden licht/ ick ledt ny harder
druͤcke/ by alle myner tydt.
Jdt ys ein vngefoͤg geſlecht/ wol ſick daran (gelatẽ)gelaten
moͤcht/ dat gy nicht wolden riden / hentho dem reſen
in den Dann/ Jck ſegg iuw van dem groͤſten man/ de
ſuͤnt
A2 r
ſuͤnt Adams tiden / wart doch ny neen ſtarcker man/
van frouwen lyff gebaren / Dat ſmyde dat he drecht
an/ dat ys ein ydel horen/ vel glader denn ein ſpegel
glas / neen ſwerdt darup nicht hafftet / vorwar ſegg
ick iuw dat.
Do ſprack van Bern her Diderick : Hildebrandt
ick bidde dy flytichlick/dho my den reſen noͤmen.Hil=
debrandt ſprack/ick dho ydt nicht/ wat my van iuw
daruͤm geſchicht/ gy gelauent my denne / dat gy ni=
cht willen in den Dann/ wol tho den reſen riden/ Ja
ſprack de voͤrſte laueſan/ ick will tho allen tyden/ in
dinem getruͤwen raͤdt beſtaͤn/Jdt ſprack Hildebrandt
de olde/mocht ick my daran gelaͤn.
Ja ſprack de eddel voͤrſte van Bern: Hildebrandt
ſprack/ſo wil ick gern/iuw van dem reſen ſagen: Her
wete gy ock noch den ſteen / dar gy dem olden Hilte=
grin /ſyn ſuͤſter hebbt erſlagen Dar waͤndt de reſe/het
Sigenot/vnd ys des Grymen mage / He waͤrt vp vn=
ſer beider dodt/vnd licht dar an der lage/wo vnſer ei=
ner vor em rit/ſo moth he mit em ſtriden/des leth he
waͤrlick nicht.
Do ſprack de eddel voͤrſte van Bern / den Grymen
wold ick ſeen gar gern/nu lath vns to em riden. Hil=
debrant ſprack/twaͤr ick nicht wil/ van ſynem groten
striden.Men ſecht/ wat Helden vor en gange / he leth
der neen geneſen/Vnd veer ort ys ſo ſcharp ſyn ſtange/
nicht ſcharper moͤcht ſe weſen/ (vñ)vnd glenſt dat men ſick
darin erſuͤth/here kame gy to dem reſen / gy ſeen wat
iuw geſchuͤth.
Do ſprack van Bern her Diderick : Hildebrant /ydt
ſtuͤnde vns laſterlick / wen wy nicht doͤrfften beſeen/
des ſtarcken reſen degenheit / wor men dat van vns
ſeyt / ſo moͤcht men gar ſeggen/ Wy leten dat dorch
A ii grote
A2 v
grote frucht/dat ſpreke de welt gemeine/weer he noch
alſo wol vorwrocht / ſo wil ick recht alleine/ tho em
doch riden in den Dann/vnd weer he haluer ſtelen/ſo
wil ick em beſtaͤn.
Do ſprack ſick meiſter Hildebrandt / ick wedderrade
iuw dat thohandt/ als ick denn ſchal van rechte/ Jck
hebb by alle mynen dagen/van nenem ſtarckern (hoͤrẽ)hoͤren
ſagen/ beide ridder vnd knechte/ ſe myden all denſuͤl=
uen Dann/ wol vor dem ſtarcken reſen/ Ja ſprack de
voͤrſte laueſan / men hefft my vel gepriſen/ Scholde
myn gude loff hyr vndergaͤn/hedd ick noch duſent li=
ue/ſe moͤſten all daran.
Hildebrandt ſprack / nu ys my leidt / dat ick iuw
van dem reſen ſeidt/ dat wetet vp myn truͤwen/ Nu
lath my mit iuw in den Dann/ o eddel voͤrſte laue=
ſan/ ydt ſchal iuw nicht geruͤwen/ Efft ſick de vnge=
foͤge man/ Herr iuw woͤrde tho ſwere/darna ſo wil
ick ehm beſtaͤn/ vnd dat myn ende were/ Do ſprack
de voͤrſt ſo hoch genant/ ick befele dynen ehren/ borch/
ſtede vnd all myn landt.
§ Wo Hildebrant dem Berner ſyn harnſch her
bringt / vnd ene wapent.
Dat ys mit dy ſo wol bewaͤrt/wente ick enich will
vp de vart/ vnd ſchold ick daruͤm ſteruen/ He heth em
gar bald bringen her / Ros / ſchildt / harnſch vnd ock
ſyn ſpeer/wente ick will prys erweruen/ wol an dem
reſen Sigenot/de vns beiden toſamen/geferlick ys bet
in den dodt/ wil ick mit mynen handen/ in kort mit
ſtriden wanen by/ vnd ſchold ick daruͤm ſteruen / ick
mack en laues fry.
Do ſe ſegen eres heren gemoͤth/dat ſick de eddel voͤr=
ſte gudt/ nicht lenger wolde bliuen/ Wente he wolde
riden in den woldt/erſt hoff ſick klagent mannichfolt/
van
A3 r
van mannen vnd van wiuen/ vnd ock ſyn dener alle=
ſampt/ weren in grotem liden/ dat ſick de voͤrſte hoch
genant/ alſo wold van en ſcheiden/ Ach eddler herr/
nu bliuet hyr/ denn ſcholde wy iuw vorleſen/ geſchege
vns leider wee.
§ Wo de frouwen den Berner bidden/ dat
he thohus bliuen ſcholde.
Do ſprack gar mannich ſchoͤne wyff: Herr wolde
gy iuwe iunge lyff/na dem reſen vorkopen? Jdt duͤn=
cket vns nicht wolgedaͤn/ de werden froͤwlin laueſan/
woͤrden den Berner ſtraffen/Herr wolde gy iuwe iun=
gen dage/wagen an einem waldthunde/ Syn degen
heit doch ny gelach/dat ſegg ick iuw thor ſtunde/ (Vñ)Vnd
wer he doch ein eddelman/ ſo lete wy iuw riden/ deſte
leuer in den Dann.
Do ſprack van Bern her Diderick / wol to den froͤw
lin wuͤnnichlick: Efft my Godt gluͤck vorguͤnde/ick
wold en nicht geneſen laͤn / efft ſick de vngefoͤge man/
ock yſern freten konde/ Syn koͤnheit de wil ick beſeen/
de men ſo ghar hoch priſet / wat my daruͤmme mach
geſcheen/ick werdes wol bewiſet/ Dat ſprack de voͤrſt
ſo hoch genandt / ſe weren in grotem leide / ſyn dener
alleſampt.
Wo ſeer men em dat wedderreedt / de eddle voͤrſte
wolde ſick dar nicht/ mit nichte daran keren/ Do dat
ſach meiſter Hildebrandt / he bracht em her ſyn ſtelin
gewandt/vnd wapent en mit ehren/He gaff em man=
gen remen|ſtrick/ſo gar mit gantʒen truͤwen/ Vp en/
ſo dede he mangen blick/ſyn here dede em ruͤwen/ He
ſprack/ HEr Godt dy ſy geklaget/ all dat ick mynem
heren van dem reſen hebb geſaget.
Nu fruͤchted ick iuwer ny ſo ſeer/ ſuͤnt dat ick/ edle
voͤrſt vnd herr/ iuw thom meiſter wart geuen/ So ick
A iiij iuw
A3 v
iuw dat beſte raden ſchal / o eddeler voͤrſt / nu dhot ſo
wol/efft gy kuͤmpt vmme dat leuendt/ Laͤth riden mit
iuw einem man/de vns de meer konde ſagen/Efft iuw
de reſe ſo gruſam / tho dode hebbe erſlagen / edder wo
ydt vm iuw beide ſtaͤth/Herr volgt gy myner lere/vel=
licht ydt iuw wol ghaͤt.
Do ſprack van Beren her Diderick / ein wordt tho
em gar tuͤchtichlick / vnd antwert ſchon dem olden/
Ein warteken wil ick dy laͤn/ ſchalt Hildebrandt gar
wol vorſtaͤn/ vnd gantʒ flytich beholden: Kaͤm ick ni=
cht in den achte dagen/her wedder heim tho Beren/ ſo
bin ick to dodt erſlagen/ick wil dy des geweren/Wil=
tu dyn truͤw an my bewern/ſo voͤer my her naBeren/
dar ſchal men my begrauen.
So wert dyn truͤw an my bekant/do ſprack meiſter
Hildebrant /o herr dat ſchal geſcheen: nempt hen myn
Chriſtlicke truͤwe/dat ick ſuͤlueſt gern ryde na iuw/ (vñ)vnd
euen well beſeen / wo iuw mit res Sigenoth / in dem
wald ys ergangen/ Hefft he iuw geſlagen thododt / he
genete denn ſyner ſtangen / vnd wen de duͤuel in ehm
weer/ ſo wil ick mit em ſtryden/ Jck werd em velicht
tho ſweer.
Do ſprack de hertoginne ſo gudt : O eddel voͤrſte
hochgemodt / weme will gy my hyr laten? Dat dho
ick dem getruͤwen Godt / ſo ſynt gy wol geſegent. He
gaff ſick vp de ſtraten / ydt volget em na wol vor dat
dhor / dre duſent edder mehre/ Hildebrandt wiſet en
vp dat ſpor / do ſprack de voͤrſt vnd here/ Nu keret
alle wedder heim / ick befehl dy landt vnd luͤde / vnd
Ditmar den broder myn.
Se kerden wedder in de ſtadt/ ein ytlick dener Godt
do badt/ dat he dede wedder keren/ Ach leuer Godt in
dinem ſaͤl/help dat an koͤnheit nicht vortʒaͤgt/ de eddel
vaͤgt
A4 r
vaͤgt van Beren / vnd dat he wedder kame thohandt/
des bidde wy dy ſeere/O Jeſu Chriſt ſo hoch genandt/
dat he mit guder ehre/ Beren beſitte noch mangen
dach/ ſyn mild vnd ock ſyn guͤde / nemandt vull la=
nen mach.
Jdt weenden vel der frouwen ʒart/ do ſprack ſick de
ſtarcke Wulffhart : Latet ſuͤlck trurent liggen/ Seeth
wo hebben ſick de wiue. Wat ſchal eins eddeln Voͤr=
ſten lyff / ydt woͤrde ſyn gantʒ geſwege / dat men in
aller Chriſtenheit/ neen euentuͤr konde ſagen. O edler
voͤrſt ſo vnuortʒagt / gy ſchoͤlen nicht vortʒagen/ an
diſſem vngefoͤgen man / vnd dede gy des nicht gerne/
ſo wold ick em beſtaͤn.
De Berner lachede vnd ſach en an: Wulffhart du
biſt ein koͤner man / in noͤden vtherleſen / Jck truͤwe
Godt wol vnd myner hende / he ſtha my by in dem
elende / vnd will my gnedich weſen / dat ick thoſchro=
de ſyn geſmyde/wen de duͤuel daran hengde/ Wente
ick de nodt gantʒ gerne lyde/ de ick van em entfengde/
Weer ydt ſake dat ick auer en queme/den ſchaden acht
ick kleine / den ick van em neme.
§ Wo de Berner henwech redt/ vnd Hilde=
brandt em dat geleide gaff.
Se woͤrden an der tinnen ſtaͤn / Hildebrandt de vel
koͤne man/mehr als ein halue raſte / dar neuen ſynem
heren redt / gar vel he vam reſen ſeidt / vnd vnderwi=
ſet en vaſte/ Wo he dem vngefoͤgen man / ſchold vth
den ſtreken wiken / O eddel voͤrſt ſo laueſan / ick ſegge
iuw ſekerliken / vnd wike gy em nicht vth der ſtange/
ick ſegge iuw Vaͤgt van Berne/ Juwe vechtent waͤrt
nicht lang.
Syn ſlege ſynt ſo gruſamlick.Do ſprack van Bern
her Diderick : Nu ſchaltu wedder keren / na Beren in
A iiij myn
A4 v
myn egen landt/ydt vmmefenck dar Hildebrandt /den
ſynen leuen heren/ Nu make iuw Godt ſo ſegenhafft/
Dat iuw nicht miſsgelinge/ Dat iuw des argen duͤ=
uels krafft/im walde dar nicht bedwinge.Do ſcheden
ſick de twe thohandt / vnd redt wedder tho Beren in/
de olde Hildebrandt .
Se ſtuͤnden an der tinnen fyn / Syn helm hete men
Hiltegrin / he glentʒet ein halue mile / gelick als de
morgenſterne dhot/ Vnd van Bern de voͤrſte gudt/ be=
guͤnde ryden mit yle/vnd kerde van em de werde man/
ſyn harnſch gar ſchoͤn luͤchte / Van golde was ydt
wunneſam/ ſyn denern alle duͤchte / wo dat de waldt
weer geſticket an/ He hadd eins loͤuwen mode/van
Bern de koͤne man.
De voͤrſte kerde ſick dar in denn waldt / der rugen
ſtraͤt ſo mannichfalt / noch was ſyn modt gar vaſte/
He redt allein erre in den dann / van Bern de voͤrſte
laueſan/wente he ſuͤlueſt nicht wuͤſte/ wor he ſcholde
keren dar hen an/He redt vmm den waldt hennuͤmme/
van Bern de hochgelauet man / redt mangen wech ſo
krumme / Van ſtundt an quam de heldt ſo koͤn / auer
ein breide heide/wol vp ein ouwe groͤn.
§ Wo de heldt einer Hinde na rande/
vnd ſe erſtack.
Vnd do he vp de heide quam / ydt ſach de voͤrſt ſo
laueſam/ vor em lopen ein Hinde / Thohandt ſprack
ſick de Berner : Nu ys my vel geſaget mehr / ydt ſy
myn Ros geſwinde/ Jck wilt vorſoͤken an dem deer /
mit des beguͦnd he ſpringen/Datſuͤlue gewild erreket
he ſchyr / ſym Ros kond he wol hengen/ Dem deer
he auer den hals redt / he velledet mit dem ſwerde/ de
degen hoch gemeit.
Wo
A5 r
§ Wo Berner vp der heiden ſatt / vnd leth
ſyn pert eten dat groͤne gras.
Do ſprack van Bern her Diderick / vp myn truͤwe
ſo froͤw ick mick / dat myn ros ys ſo ſwinde/ Erſt
will ick dy nicht vorkopen / ſuͤnt dy nicht mach voͤr=
entlopen / vp deſſer heid ein Hinde/ Jck will dy len=
ger by my han / allhyr vp diſſer heide/ Syn gude ros
leth he by em gaͤn/vnd ſoͤken dar ſyn weide/ Jdt att by
em dat groͤne gras / de eddle vaͤgt van Berne / tho em
dar nedder ſatt.
Do ſprack van Bern her Diderick / vp myn truͤwe
ſo roͤw ick mick/ efft vellicht einer queme / tho my vp
deſſer heide her/vnd dem na ſtryden ſtuͤndt ſyn begher
wat ſchadens ick dar neme/ He moͤſte my wyſen in
den dann/wer efft ick en bedwuͤnge/ſprack ſick de voͤr=
ſte laueſan/vellicht my wol geluͤnge/ O HEr Godt
voͤge my einen man/ heſy wilt vnd vngehuͤre / de my
doͤrue beſtaͤn.
§ Wo ein wilt man / einen Dwerch droech an
ſyner ſtangen/ j[?]egen dem Berner .
Do ſach he dar auer den dann/her lopen einen wil=
den man/de droech vp em gefangen/Einen Dwerch/de
was ſo laueſan / denn wolde de wilde vordoruen han/
droech he an ſyner ſtangen/ Dat Dwerglin reep den
Berner an/in ſynen groten noͤden: Help my/biſtu ein
Chriſten man/my wil de duͤuel doͤden/ Jdt mach my
nemandt dar voͤr ſyn / Ja ſprack de vaͤgt van Beren/
Jck dho dy huͦlpe ſchyn.
De Berner ſynen helm vp bandt / ſyn ſwerdt dat
nam he in de handt / trat tho dem wilden dare/ De
hadd noch harnſch edder waͤt/als ydt ock noch geſchr=
euen ſtaͤt/wen dat he men mit hare/gantʒ auerall be=
decket was / ſo klein als wo ein vadem/ De Berner
A v ſprack
A5 v
ſprack thom wilden dat: Heffſtu des nenen ſchaden/
nim dat deer dat ick gefangen han / du moͤſt my vp
myn truͤwe/den dwerch geneſen laͤn.
Des antwert em de wildeman: Wult dy des dwer=
ges nemen an / ydt mach dy wol geruͤwen / Wath
ſoͤchſtu hyr in dem gewild/ydt duͤncket my ein groth
vnbild/ſegg ick dy vp myn truͤwen. He warp dat
dwerglin in den dann/ (vñ)vnd leddigt dar ſyn ſtangen/He
leep ſnelle an den werden man / vnd ſuͤmet ſick nicht
lange/ De Berner leep en wedder an/ van ſtund wart
van en beiden/ein harder ſtrydt gedaͤn.
§ Wo de wilde man den Berner ſloech / mit
ſyner ſtange / to boddem.
De voͤrſte ſloech vp den wilden dar/ ſyn ſwert ginck
aff auer dat haͤr/ vnd mocht darup nicht hafften/ De
eddel voͤrſte ſtundt noch allhyr / vnd de wilde ſuͤmet
ſick ock ny/ he ſtoech vp en mit kraffte/ He droep den
Berner laueſan/gar hart mit ſyner ſtangen/ Do ſpr=
anck bald vp de werde man/he ſuͤmet nicht lange/ Si-
nen ſchildt nam vor ſick de werde man / ſyn ſwerdt to
beiden henden/vnd leep en wedder an.
Her Diderick de bran van vuͤer / he ſloech den wil=
den vngehuͤer/ dat he vell in dat velde/ Wowol den
wilden dat vordroet / noch maket he em ſyn hoͤuede
bloth/ydt was ein weddergelde/ Do ſpranck bald vp
de wild vnwerdt/ vnd nam alldar ſyn ſtange/ He
ſloech den voͤrſten tho der erdt/ dar lach de herr nicht
lange/ bald ſwanck ſick vp de eddel Berner / noch kond
he en nicht wunden/als efft he ſtenen weer.
De Berner ſprack / ick wilt Godt klagen / ſchal ick
denn hyr werden erſlagen / van einem boͤſen manne/
de alſo naket vor my ſtaͤt / vnd nicht an hefft ein ſare
waͤt/ efft ick van em woͤrde danne / vp deſſer heyd tho
dodt
A6 r
dodt geſlagen/ weer doch ein klene ehre/ Wen men dat
van my ſcholde ſagen/ick kan en nicht/vorſeren/ Vor=
loͤr ick denn hyr minen lyff/ſo ſchold my billick ſchel=
den/de man vnd ock de wyff.
Twaͤr nu heb ick dar klenen vall / he ſloech em vel
der doden maͤl/ wor he en mocht aff langen/ De wilde
man nicht lang vmginck / ein grimmen ernſt he dar
emfinck / he hoeff bald vp ſyn ſtangen/ He ſloech em
vp ſyn helme rein / dat he em wardt gantʒ duncker/
Dat wilde vuͤer vth em erſcheen/ lichter den ein Kar=
bunckel / doit vns de ware ſchrifft ſagen / her Diderick
van Berne/ny herder wart geſlagen.
Darna ſprack de eddel Berner :Nu hebb ick wol ge=
hoͤret mehr/ van reſen Sigenoten/ Nu biſtu vngefoͤge
genoech / wo vel ick huͤte vp dy ſloech / ick konde dy
nicht vorſchroten / Segg an biſtu Sigenoten knecht/
edder biſtu ydt ſuͤluen / Do ſprack de ruge tho em
ſlecht / ick weer by em nicht haluer/ Voͤchte Sigenoth
mit dy allhyr/du wereſt einen ſtreke / vor em geſtan=
den ny.
Jck wolde mit Sigenoth geſtreden haͤn/ dat ick gar
noͤw van em entran/vnd ſchyr gelegen dode/ Weren
myner teine geweſen / vnſer einer weer nicht geneſen/
vor dem reſen Sigenote/ Du biſt jegen em ein krancker
man/ſegg ick dy ſekerlike/ Jdt ſprack de voͤrſte laue=
ſan/van Bern her Diderike: Beſtuͤndt he diner teine
wol/ſo weeth ick vp myn truͤwe nicht/wo ick geneſen
ſol.
Do antwerd em de wilde man/ biſtu daruͤmme ka=
men in den dann/ mit Sigenoth tho ſtryden/ Jck geue
dy ſyn vnd myn genoech / mit dem he vp den heren
ſloech / wol tho denſuͤluen tyden/ De herr gar ſchyr
gefallen was / dem wilden vor ſyn voͤte/ Se droͤgen
jegen
A6 v
iegen ander hatt/er vechtent was nicht ſoͤte/ He ſloech
nedder den werden man/ vpricht he ſick gar balde/ de
dwerch wenen begann.
Do he den heren vmmedriuen ſach / tho her Dide=
rick he do ſprack: Herr gy moth kummer liden / Jdt ys
in em vorheelt ein krudt/ dat em vp erden ſyne hudt/
neen wapen mach vorſniden/ Voͤget iuw tho my gy
werde man/ein woͤrtel geue ick iuw tware/ Neen toͤ=
uerie nicht helpen kan/dat ſegg ick iuw vorware/Ne=
met de tho iuw in iuw gewaldt / de eddel vagt van
Berne/ hoeff ſick thom dwerglin baldt.
He ſnedt em vp de ſynen bandt/gar bald de dwerch
ein woͤrtel vandt/ he hadd de lang beholden/ Gaff ſe
dem voͤrſten laueſan / de wilde gar bald geſprungen
quam/mit ſlegen mannichfolde/He ſloech den voͤrſten
wunneſam/dat he vell vp de erde/ Jdt ſpranck bald
vp de koͤne man / ſick ſuͤmpt nicht lang de werde/ De
woͤrtel in de hende nam / ſyn ſwerdt tho beiden hen=
den/vnd leep den wilden an.
§ Wo de Berner dem wilden dat hoͤuet aff
ſloech/vnd erloͤſet den dwerch.
Syn ſwerdt wolde voͤrhen ſnyden noͤw/Jtʒt dorch
den wilden he dar hoͤw/dat he vel groter ſtuͤcke/vam
wilden vellet dorch ſyn ſtreke / als effte he weer ein
ſwam ſo weeck / Jdt was ſyn vngeluͤcke/ dat he den
dwerch gefangen hedde/ehm tho grotem vnheile/ De
woͤrtel em den ſchaden dede/de dem vagt wart to de=
le / He ſloech em aff dat hoͤuet ſyn/de ruge vel thor er=
den/do lachde dat dwerchlin klein.
De ruge man lach dar thoſtroͤyt/gar mannich vn=
gefoͤge bradt/de dar her Diderike/wol van dem rugen
man affſloech / ein wulff hedd an eim ſtuͤck genoech/
wetet dat ſekerlike / De ruge lach auerall thoſtroͤyet/
wol
A7 r
wol vp der heyde groͤne / Dat dwerchlin was gantʒ
erfroͤuwet/denn her Diderick de koͤne/ den rugen hadd
tho dodt geſlagen / em geſchach ny groͤter froͤwde/ by
alle ſynen dagen.
Dat dwerglin lopen dar begann / ydt dancket do
dem werden man/dat he ydt hedd erloͤſet/O herr/ydt
weren vnſer wol duſent / all in einem berch behuſet/
de hefft he all ertoͤſet/dat vnſer nu ys nicht vel mehr/
wen vngefehr by hunderdt/ Do ſprack de eddel voͤrſt
vnd herr/ my datſaͤlue gar ſeer wundert/ Wat tyet
iuw dar de ruge man/ ick wuͤſt ydt alſo gerne/ woͤrd
ydt my kundt gedan.
Jdt antwerdt em de klene dwerch/wy hadden (einẽ)einen
halen berch/he wold en han genamen/darinne wold
he holden hus / vnſer nemandt doͤrffte nicht heruth/
als vmm ein har dar kamen/ Wenn einer vor den
berch vth trat/ſo quam de wilde geſprungen/vnd er=
greep en an der ſtedt/ Alſo ys em gelungen/vnd vor=
darff ſe in dem dann/He hefft in einem mante/by hun=
dert alſo gedan.
Jdt ſprack van Beren her Diderick / dorch Godt ſo
ſchaltu noͤmen dick/ſprack he dar tho dem dwerge/O
herr/ſo hete ick Valdunck (vñ)vnd hebbe van Albrecht den
ortſprunck/ der ſatt voͤr in dem berge/ den berch hebb
ick van em ereruet/ vnd alle myn geſlechte/ He wold
vns daruͤmm han vorderuet / vnd hadd dartho neen
rechte/ So hefft vns erloͤſet iuwe handt/wy ſchoͤlen
iuw des dancken/eddel voͤrſt ſo hoch genant.
Do ſprack dat dwerglin hochgemeit: Her / wold
ydt iuw nicht weſen leidt/ ick fraget iuw alſo gerne /
Wat landes her gy moͤget ſyn/ My duenckt/ gy voͤert
den Hiltegrin/Synt gy de vágt van Berne/Van dem
ick vel hebb hoͤren ſagen/wo he ſo mannlick ſtryde/ ſo
ſchoͤl
A7 v
ſchoͤl gy my des nicht loͤchnen/ Noͤmet iuw by der ty=
de / vnd meldet iuw gy werde man / dat ick iuwe loff
vnd ehre/deſte beth vthſpreken kan.
Jdt ſprack de eddel voͤrſte ſo rick / wol to dem dwer=
glin wuͤnnichlick ick bin de vaͤgt van Berne / My ys
geſecht van euentuͤr / dho du my ock dartho dyn ſtuͤr/
ick hebb gehoͤrt vor mehre/Van einem de licht in dem
dann/ he heth Reß Sigenote/ He hebbe vel mangem
werden man/gedaͤn den grimmen dode/ Jck will dem
ſtrydes wanen by / vnd ſchold ick daruͤm ſteruen / ick
maͤck em laues fry.
Dat dwerchlin leeff vnd leydt gewann / ſynt gy de
vórſte laueſan/ſo ſyth my Godt willkamen/ Alhyr
in diſſem wilden dann/ o eddle voͤrſt ſo laueſan/ hebb
gy iuw angenamen? Dat gy mit dem ſo ſtarcken
man/wilt hyr dhon einen ſtryde/ Jck wold dat gy we=
ret van dann/wol duſent milen wyde/ Edder dat gy
nicht weren hyr/ Hundert ſtrydt hefft he wol gedaͤn/
nicht ein mißreedt em ny.
Van Beren leue here myn / laͤth dem dúuel ſchaf=
fen dat ſyn/vnd theet mit my tohuſe/ Men wert iu=
wer ridderlick plegen /gy ſchoͤlt iuw ſynr gantʒ erwe=
gen/wente my vmgifft ein gruſe/all van dem vngefoͤ=
gen man/denn ick hoͤr van em ſagen/ O eddle voͤrſte
laueſan/he hebb vel held erſlagen/Gy ſchoͤlt mit my
tehen heim / ick geue iuw goldt vnd ſuͤluer/ ock man=
nich eddel ſteen.
Ock geue ick iuw de beſten waͤdt/ vnd de neen here
im land nicht haͤt/ick geue iuw des de vuͤlle/ Reine
ſpyſe vnd den beſten wyn / de berch moth iuwer egen
ſyn/ Gy hebbt vns van dem tolle / erloͤſet here mit
iuwer handt/wy ſchoͤln iuw juͤmmer dancken/O ed=
del voͤrſte laueſan/ick rede dat ane wancken/Nu theet
gy
A8 r
gy mit my vth dem dann/ick geue iuw golt vnd ſuͤl=
uer/gy hochgelauede man.
Her Diderick ſprack: Jck nicht will/ ick hebb Hilde=
brandt gemaket ein till/ kaͤm ick nicht in achte dagen/
Wedder tho Beren in myn landt/ſo ſchal my de reſe
mit der handt/to dodt hebben erſlagen/ Ride ick (deñ)denn
mit dy in dyn huſs/dat my nicht wol geteme/ Vel=
licht rede (deñ)denn de Hildebrant vth/ vnd vort an den re=
ſen queme/ ſo dreue he mit em ſynen ſpott/ Dyn mild
vnd ock dyn guͤlde/vorgelde dy de leue Godt.
An den reſen ſchaltu my wiſen / den ick ſo ſeer hoͤre
priſen/vnd ock groth loff naſeggen/Wat he vor man=
heit an ſick haͤt/deſte leuer em myn handt beſtaͤt/wat
my druͤmm ſchal geſchehen/ Du moſt my hoͤren in kor=
ter friſt/ yfft dat ick en dar vinde/Wo gar he denn ein
duͤuel ys/ ick werd em nicht tho linde/ Jck hadd mit
mynem ſwerdt gewaldt/ſo einer lenger was den ick/
dem ick darmit vorgaldt.
Ja ſede dat eddel dwergelin / nu gy nicht by my
willen ſyn/ſo wil ick iuw doch geuen/ Ein ſteen/vnd
de ys doͤgenthafft/ he denet tho mannes krafft / mach
iuw friſten iuwe leuendt/dat iuw noch hunger edder
doͤrſt/ vnd ſtrede gy ein jare/Van Bern ein hochgela=
uet voͤrſt / wat ick iuw ſegg ys ware/ Van Bern gy
hochgelauede man/ wo lang gy ſtrydet vngeten / ydt
iuw nicht ſchaden kan.
§ Wo de dwerch dem Berner einen eddelen ſteen
gaff/dat he den wilden erſlagen/vnd en
erloͤſet hadde.
Venge iuw de reſe in ſynen torn / darin geit man=
nich boͤſeworm/ ſe (moͤg̃e)moͤgen iuw am liue/doch neen ſcha=
de gar nicht geſyn/ (Vã)Van Bern leuer her myn/ nicht me=
net dat ick dar driue/mit iuw alhyr den mynen tant
twar
A8 v
twar neen ick/vp myn truͦwen/ Jck hebb den ſteen gar
wol erkandt/moͤſte my ſunſt juͤmmer ruͤwen/ De ſteen
ys eddel vnd geſlacht / wart my vth froͤmden landen/
tho ſuͤnder truͤw her bracht.
Den ſteen denn nam he in de handt/ de eddel voͤrſte
laueſan / vnd beheelt en gar ſchoͤne / vnd ſede des dem
dwerglin danck /Jdt ſprack:Her/myn gaue ys kranck/
Godt van hemmel iuw lone/ Wente gy allhyr my
hebbt ernert/ van des feegen duͤuels bilde/ Doͤrfft ick
dar hebben myn gefeert/in diſſem woldt ſo wilde/ Jck
ſege wo ydt vm iuw woͤrde gaͤn / ſo darff ick myne
vaͤrte/ vorm reſen nerges haͤn.
Do ſprack van Bern de koͤne man/nim dat deer dat
ick gefangen haͤn / vnd bringe dynen geſellen/ Wyß
my thom reſen in den dann / ydt antwert em de klene
man/ nu gy nicht anders willen/ Jck wiſe iuw vp
den rechten padt/ dat gy nicht doͤruen fragen/ tho dem
reſen an ſyn walſtat[?] / wor[?] he licht an der lage/ Wor
gy iuw hen kert in all wege / de rike Chriſt _van hem=
mel/ hebbe iuw in ſyner plege.
§ Wo de Berner orloff nimpt / van dem dwerge/
vnd de dwerch em den wech wiſet.
Her Diderick de gude do hatt/ vp ſynen valcken he
dar ſatt / he wolde noch nicht vortʒagen/ He orloff
van dem dwerglin nam/ydt wiſet en vp de rechte baͤn
mocht en nicht vnrecht dragen/De eddel voͤrſt ſo laue=
ſan/voer hen in loͤuwens mode/ dar he den vngefoͤgen
man / vandt liggen an der hode / vnd dar he ſyne roͤu=
we plach / ein ſtange de was gantʒ ſtelen/ dar by dem
reſen lach.
Her Diderick quam dar gerandt / henn dar he den
groten Volandt / vandt liggen in dem walde/ He heelt
by em vnd ſach ehn an / gar gruwſamlick ſo was de
man
B1 r
man/ Her Diderick ergrimmet balde/do he en alſo ſla=
pen vandt / Syn hodt gantʒ wyth erglanſte/ gar bald
he ſynen valcken bandt/ an eines bomes aſte/ De reſe
den atem an ſick thoch / ydt boͤgen ſick de eſte / wol an
den boͤmen hoch.
Syn bene legen wo ein block / gantʒ ruch was em
ſyn wapenrock / mit remen wol dorchneyet / Gantʒ
vern he em vor ſyn knee hinck / ein dunſt em vth ſym
halſe ginck/recht als ein windt dar weyet/ De mundt
hadd em begrepen gar/tho ſynen beiden wangen/Syn
ogen weren vuͤrfar/ do he den reſen langen/alſo ſlapen
dar vor em ſach/ de eddel vaͤgt van Berne/ wedder ſick
ſuͤluen ſprack:
§ Wo de Berner den reſen ſlapende vindt/vnd
en mit einem vote ſtoͤtte dat he erwaket.
Ach leuer Godt van hemmelrick / wo ys de man ſo
grwſamlick/vnd hefft doch minſchen bilde/ Wat mo=
der mach en hebben bracht / ick hebb my alſo lang be=
dacht ſloͤg ick en in der wilde/dar alſo ſlapen ytʒunt
dodt/ick heddes juͤmmer ſchande/ Syn degenheit em
dat vorbodt/ he wold en mit der hande / nicht wecken
vnd gaff em einen ſtoet / mit einem voet vp de borſte/
daruan erwaket de groth.
Vpſpranck ſick de vngefoͤge/wen ick dy diſſen ſtoeth
vordroͤge/ick heddes juͤmmer ſchande/He greep na dem
voͤrſten her/ vnd wold en dar aͤn alle wehr/ bald van=
gen mit der hande/ De Berner ſloech em vp ſyn hodt/
dat he moͤſt werden munder/ Mit ſynem ſcharpen
ſwerdt ſo gudt/ ydt nam dem reſen wunder/ Vnd dat
de man ſo klene was/ dat he van ſynem ſtreke/ſtrukelt
nedder in dat gras.
§ Wo de Berner dem reſen vp ſynen hodt ſloͤch/ dat
he ſtrukelde nedder in dat gras.
B De
B1 v
De reſe ſtundt ſtill/beſach en bath/tho her Diderick
ſprack he dat/ Du biſt de vaͤgt van Berne/ Vor my
kanſtu dy nicht vorſteln/du voͤreſt myns omen Gry=
men helm/ dat ys my van dy ſwere/ Jck kenne dy by
dem helm rodt/ de alſo wydt her glyſte/ Erſloͤgeſtu
mynen ohm ock thododt / daruͤmm heffſtu dat leſte/
Gegangen to my her in den dann / ick ſegg dy vaͤgt
van Berne/ nicht beth mach ydt dy gaͤn.
Do ſprack van Bern her Diderick / ein wapen ys
dem andern glick / du kanſt my nicht erkennen/ Ja
ſprack ſick de reſe Sigenot/ick kenn dy by dem (loͤuwẽ)loͤuwen
rodt/du wilt dy doch nicht nennen/Nu dho recht ed=
der lath ydt vaͤrn / dyn ſtott my ſeer misfilde/ Du
voͤrſt den loͤuwen vnd den aͤrnt / gemaͤlt an dynem
ſchilde/Du kanſt my nicht bedregen twaͤr/ick hebb vp
dy gehoͤdet/mehr denn twe gantʒe jaͤr.
Jck kond dy doch ny bekamen / nu hebb ick van dy
vornamen/ja ein ſlach ſo groten/Sloͤgeſt my vp my=
nen yſern hodt/mit dynem (ſcharpẽ)ſcharpen ſwerde gudt/ Ock
heffſtu my geſtoten/ mit dynen voͤten vp myn bruſt/
ydt licht my van dy ſwere/ Wy willen vorſoͤken ein
raſt/de eddel vaͤgt van Beren/Nicht mehr dar vp den
reſen ſloech/ he wold an em voͤrſoͤken / efft ydt mochte
hebben voech.
He ſprack tom vngefoͤgen man/wiltu my na Bern
riden laͤn / dorch aller reſen ehre/ Sege ick dy ſlapen
alle daͤch/ vorwaͤr ick dat ſpreken mach/ ick wreke dy
nuͤmmermehre/ Vnd dat du myn vyent ſcholdeſt ſyn/
hebb ick nicht wuͤſt vorware/Du ſprickſt du heffſt ge=
wachtet myn/mehr denn twe gantʒe jare/Schalt my
na Beren riden laͤn/ Neen/ſprack de vngefoͤge man/
ydt mach dy nicht alſo gaͤn.
Her Diderick ſprack nu ſee ick wol/vnd dat ick mit
dy
B2 r
dy ſtriden ſol/ du wilt my doch nicht myden/ Suͤnt
wy ſynt thoſamen kamen / ick hebbe dy den grymen
genamen/ wil ock dyn lyff beſnyden/dat ydt dy moth
werden ſynwel/ vnd balde darna dyn ende/ Dyn y=
ſern hodt wart ny ſo hell/he moth van myner hende/
noch huͤt werden gar dunkerfar / ydt dede dem reſen
toren/hoeff ſick gar ſnelle dar.
§ Wo de Berner vnd de reſe im walde
mit einander fechten.
Mit ſyner ſtangen/de he droech/na her Didrick he
dar ſloech/vel ſtarcker ſlege ſo ſwere/De twige vellen
van boͤmen nedder/ her Diderick hoͤw vaſt hen wed=
der/ er ſtercke weren gewere/ Dat doͤrfft em ʒaͤghaff=
tich man/dar nuͤmmer wol anſchouwen/Dat ſweeth
ock van en beiden rann/ als van dem groten houwen
Dat ſe dar deden in dem dann / dat loeff hoch an den
eſten/ wol van dem vuͤre brann.
Her Diderick wart vngemodt/ he ſloech dem reſen
vp den hodt / ydt ſchadet em nicht ſeere/ Darunder
was ein huue gudt/ ſe was gehardet mit wormes bl=
odt/ de eddel voͤrſt vnd here/ He mocht ock jo nicht we=
ten dat/des ſtarcken reſen horne/ Wormit datſuͤlue
hardet was/ ydt dede her Diderick torne/ Edder wo
ydt doch was vorwrocht he droech ock an em brinne
darinn vocht he aͤn fruchte.
Syn ſwerdt en nicht vorwunden mocht/ wath her
Diderick je gefocht/he kond en nicht vorſchroden/ He
ſloech em vp ſyn hoͤrnen gewandt/he acht dat ringer
den ein quandt/ de reſe Sigenote / ſloech na dem vor=
ſten laueſan/dat he beguͤnde tho ſtruklen/ Ja ſprack de
vngefoͤge man/ du moͤſt dyn ſwerdt beth bruken/wil=
tu my ſtrydes weddergeuen/ vpſpranck de vaget van
Berne/recht als ein koͤner degen.
B ii Sloech
B2 v
Sloech vp den reſen Sigenoth / dat ſick dat wilde
vuͤr ſo rodt / ſpranck vth dem harden horne / Dat
ſweeth dar van en beiden rann/ydt ſprack de vngefoͤge
man/ick heddet wol vorſwaren/ Dat du my ein eni=
gen ſlach/moͤchteſt ſyn voͤr geſtanden/ Nu yſſet ytʒt
dyn iuͤngſtedach/ he nam de ſtange tho handen/ Na
dem voͤrſten he ſe dar ſwanck/ de edle vaget van Ber=
ne /tein vadem van em ſpranck.
Vnd do he en dar nicht en drap/ men hoͤrde doch ſo
wydt den klap/ de ſtang em dar entwiſſchert/ Her Di=
dericken wol gelanck/tuͤſſchen den reſen vnd de ſtangen
ſpranck/wol tho derſuͤluen friſte/ Van der ſtangen he
en dreeff/ wold ſe em nicht mehr laten/ Van dem voͤr=
ſten he ſick dar ſcheeff/ de reſe groth aͤn maten/ Trat
neuen ſick wol in den dann / he roͤpet vth ein boͤemlin /
vnd leep den heren an.
§ Wo de reſe einen bom vth der erden roͤpet/vnd dar=
mit j[?]egen dem Berner vechtet.
Ein boem he in den henden droech / na her Didrick
he dar ſloech/ vel groter ſlege ſwere / Do ſprack de edle
voͤrſt ſo gudt/my duͤchte wol in mynem modt/ ick der
rod entwaſſen were/Wiltu denn my hyr bedwingen/
mit dynen groten boͤmen/Efft Godt wil/ſchal dy ni=
cht gelingen/ he kond dem reſen ruͤmen/ De eſt em vor
den hend affſloech/ des acht de reſe nicht ſere/ he vandt
der noch genoech.
Wenn he ehm ein boem affwann/ ſo leep he an den
werden man/bracht twe mal ein ſo groten/ Mit dem
voͤget ſick er vngemack/de edle vaͤgt van Beren ſprack/
ick ſach ny dyns geliken/ Nu kehr heldt wedder to der
ſtang/dorch aller reſen ehre/ Du deiſt my mit den boͤ=
men drang/ick fruͤcht de telgen ſere/ Se ſteken my tom
helme in/ſo dat ick nicht kan ſehen/vnd vorleſe mynen
ſchyn.
B3 r
Ja ſprack de reſe vnuorʒaͤgt / erſt hefftu my dyn
kummer klaͤgt/he moth ſick ock noch mehren/ Jck wil
my der ſtang erwegen / vnd will dy mit boͤmen ple=
gen/ he ſloech all vp den heren/ Dat he nicht wuͤſt all
wor he was/ ſo druͤngen en de eſte/Her Diderick ſyner
ſinne vorgatt/ wente he ſuͤluen nicht wuͤſte / Wo he
em ſcholde ſygen an/ beguͤnd em vaſt de eſte/ aff hou=
wen in dem dann.
Her Diderick ſick wol beſann/ he wold ehm nenen
bom mehr lan/ beguͤnd en daruan jagen/Wen he tho
einem boem hen dranck/ her Diderick na em dar ſpr=
anck/vnd ded den reſen ſlagen/Mit alſo vtherwelden
ſlegen / ſloech he em tho dem hoͤuede/ Do ſprack her
Diderick de degen / ick hadde dy de ſtang erloͤuet / de
vorſmadeſtu van my do/ick geue dy des myn truͤwe/
du werſt er noch gantʒ fro.
De reſe ſprack lath dyn droͤuwent ſyn / du geldeſt
my den ome myn/ den du my hefft erſlagen / Ja ſpr=
ack van Bern her Diderick /du waldthwr ytʒundt ſo
wehr dick/ vnd kond den reſen jagen / Euen wol vor
em in den dann / wold ehm nenen boem mehr laten/
Do beguͤndt de reſe ſo gruwſam/ hen tho der ſtangen
lopen/de wold he nemen in de handt/do aff ylet en de
Berner /vnd ſloech en vp dat landt/
§ Wo de Berner den reſen nedder ſloech:
De reſe alldar nicht lange lach / twar du geldeſt
my ytʒt den ſlach/ dat ſpreck ick ſekerliken/ An myne
gnade moͤſtu dy ergeuen/ydt geit dy nu an dat leuen/
do ſprack her Diderike / Jck ſegge dy twar ick dho ydt
nicht/ ick heddes juͤmmer ſchande/Vnd wor men gin=
ge vnd ock rit/ ſo wydt in alle lande/Vnd dat men ſpr=
ke/ in manger ſtadt/ dat ſick de vaget van Berne/dorch
druoͤwent ergeuen hat.
B iij Se
B3 v
Se voͤchten einen langen dach / dar geſchach man=
nich harder ſlach / er nemandt ſick vorſuͤmbde/ Her
Didrick entfenck nicht vel/als ick iuw hyr beſcheiden
wil/ de voͤrſt dem reſen ruͤmbde/ dat loeff dat an den
telgen ſtundt/ dat venck an tho blecken/ Vnd dat ydt
darna nuͤmmer groͤnde/des reſen horn wart weke/De
brinne de he anne droech/de eddel vagt van Bern/eine
wunden dardorch ſloech.
§ Wo de Berner den reſen wundet.
Her diderick de ſprack vth torn / merck reſe/ dyn re=
de ys gantʒ vorlaͤrn / ick kehr my an neen droͤuwent/
Jck will in diſſem dann ſteruen / edder will prys hyr
erweruen/den ick hebb van den frouwen/ Schold ick
myn hoge loff vorleſen / dat ick lange hebb beholden/
Eer wold ick duſentdoͤde keſen/eer ick wolde boͤſlick ol=
den/Vnd dat men ſpreke in aller ſtede/dat ſick de vaͤgt
van Berne/dorch droͤuwent ergeuen hedd.
Vechteſtu denn dorch frouwen ſchoͤn / merck wath
wert dy daruͦm tho loen / ſe lonen vngelike/ Segen ſe
dy im blode baden / ſe leten dy denſuͤluen ſchaden/ do
ſprack her Diderike / Jck vechte dorch frouwen vnd do=
rch man/vnd ock dorch myn ſuͤlueu ehren/ Do beguͤn=
de de reſe ſo grwſam/ den ſynen ſweet ock roͤren/ Van
der hitte de ehm beſchach / de her Didrick van Berne/
van ſynem mund vthbrack.
Do ſprack de vngefoͤge man / ſcholdeſt ein wile ſyn
in dem dann/du woͤrdeſt my vorbrennen/ Vam vuͤr
dat vth dynem munde gaͤt/weeth nicht wol ydt in dy
gedragen hat/ick kan nicht anders kennen/wen dat de
duͤuel in dy ſy / mit alle ſynen knechten/ Dyn hitte
waͤnt my neger by/denn heldt dyn grote vechten/ dar=
mit ſo wekeſtu my myn horn / de rede dede dem Ber=
ner/van dem reſen gar torn.
Jn
B4 r
Jn my ys neen duͤuels genoth/ do ſloech he vp den
reſen groth/ ſchroet em echter ein wunden/ Do ſprack
de vngefoͤge man/erſt wils my an de remen gan/wol
tho denſuͤluen ſtunden / trath he van Berner in den
waldt/dar he ſyn ſchildt hadde hangen/Den nam he
vor de hende baldt / darmit quam he gegangen/ De
ſchildt was als eine ſchuͤndoͤr/erſt ruͤwet dem vagt
van Berne/dat he quam vp dat geſpoͤr.
De ſchildt was mit horne wol belecht/ als vns de
euentuͤre ſecht / einer handt dick vm de ende/ was he
mit ſtale auertagen / ydt hedden denn de boͤker gela=
gen / den droech he vor der hende/ Nu wehr dy eddle
vagt van Bern/als yfft du wult geneſen/ Jck wil dy
achte dag ſtrydes gwern/des ſchaltu ſeker weſen/ Du
thoſchrodeſt my denn mynen ſchildt/ he ys noch alſo
nye/vnd wart noch ny dorchtilt.
Her Diderick ſprack tho der friſt / nu dyn ſchildt
alſo gude ys/dat helpet my gar klene/ Daruoͤr nem
ick den ſyg an dy/ dat ſchaltu ſeker loͤuen my/nu van
den helden twene/ Hoeff ſick ein keiſerliker ſchal/ als
gy noch hoͤren ſagen/ De droſſel vnd de nachtigal/be=
guͤnden geſanges vortʒagen/ Van erem vngefoͤgen
ſtrydt/ de deer lepen vth dem walde/ vnd fruͤchten e=
rer hudt.
Do ſtreden ſe an vnderlath/de reſe ginck tho guder
math/auer her Dideriken /Her Didrick mocht tho ſy=
nem teken/ nicht an des reſen goͤrdel reken/ dat wetet
ſekerliken/Wen he wolde ſlan vp ſynen hodt/ſo moͤſte
he vpſpringen/ Her Diderick wart vngemodt/ he
hadde gar neen gedingent/ Denn dat he dar moͤſte
liggen dodt / gantʒ ſtarck vnd vngefoͤge / was de reſe
Sigenoth .
So ſtarck dat nemandt ſeggen kan / he leep hen an
B iiij den
B4 v
den werden man/in alſo grotem nyde/ Do wart be=
droͤnet de Hiltegryn / vnd ock er beider helmeſchyn/
dartho er lichte geſmyde / Vnd dat ydt alſo wydt er=
hall/ de ſtarcken ſlege ſo ſwere/ wol auer berch vnd a=
uer daͤll/ de eddel vaget van Berne/ van dem reſen ein
ſlach entfenck/Gedachte he o wee/ Hildebrandt / dyn
gebodt ick auerginck.
Des ſta ick hyr in grother nodt / de reſe den ſchildt
tho ſcherme boet/wat de voͤrſte juͤmmer ſloͤge/ Do kon=
de he nicht alſs vm ein haͤr / vp ſynem ſchilde hefften
twaͤr/dat was nicht wol ſyn voge/Vnd dat de ſchildt
alſo gudt war / he mochte darup nicht hefften/ Her
Didricks torn wart apenbar/vp en ſloech he mit kreff=
ten/ Gantʒ vaſt de ſchildt vorm reſen hinck/dardorch
de vaͤgt van Berne/ gar mangen ſlach entfinck.
Vp ſynen lichten ſtelen hodt / dat em ſyn rode hete
blodt/ floth aff van ſynem hoͤuede/ Vnd ock vth ſy=
nen beiden orn/ de eddel voͤrſte hochgebarn / wart ſy=
ner kreffte berouet/ Dat he nicht mehr wol liden mo=
cht/der ſtarcken ſlege ſwere/ Her Diderick gar wol ge=
dacht/dat ick tho Beren were/ Jck queme nicht her in
diſſen dann/ ach Hildebrandt leuer meiſter / ick ſchol=
dy gefolget han.
Dat mach my tho ſchaden kamen / ick hebbe nicht
ſtarckern noch krummern / reſen nicht mehr geſehen/
Vnd wat my je geſecht Hildebrandt / dat geit my yt=
ʒunt vm de handt/ys my ny mehr geſchehen/ (Vñ)Vnd ſuͤnt
dat ick erſt ſtryden wart / he ys de duͤreſte degen/ Des
reſen manheit ſick nicht ſpaͤrt / he beguͤnde ſyner vaſt
plegen / Mit ſyner ſtangen de he droech / den iungen
vaͤgt van Berne/he vp de heide ſloech.
Vnd dat he en leth liggen dodt / bauen em ſtundt
reſe Sigenot/he mende he weer geſtoruen/ He woͤltert
en
Br r
en mit den voͤten hen/ he ſprack / heldt dyn hoge ſinn/
hefft anders nicht erworuen/Denn dat du my dat le=
uendt dyn / moͤſt laten hyr tho pande/ Gewraken ys
de ome myn/des mot nu in dem lande/Myn hoge loff
gantʒ vor ſick gaͤn / ick ſegge dy vaget van Berne/dat
dy was vnderdaͤn.
Nu will ytʒt na Berne gaͤn / dat moth my werden
vnderdaͤn/des will ick ſe bedwingen/ Van Beren ys
my wol geſaͤgt/ ydt ſyn dar helde vnuorʒaͤgt / de dar
heten Wulflinger/ Vnd Amelung ein degen herr/ de
dwing ick mit gewalde/ Wulffhart / Sygſtach twe
degen herr/ vnd Hildebrandt de olde / Moͤten wy we=
ſen vnderdaͤn / vnd dhon ſe ydt nicht gerne/ ydt moth
en ock alſo gaͤn.
So redet he bauen dem man / her Diderick gar wol
beſann/ vnd ſick nicht roͤren wolde/ Her Diderick ſick
ſuͤlueſt nicht vorgatt/ de rede in de oren vatt/ beth he
ſick ſlages erhaͤlde/ Do ſpranck vp de wunder koͤne
man/ ſo groth in dem elende / vnd leep den reſen echter
an/vnd ſloech em van der hende/den ſynen ſchildt/vaſt
vnd ock breidt / vnd thoch en van der erden / de degen
hoch gemeit.
§ Wo de Berner dem reſen ſynen ſchildt
thoſtuͤcken entwey tridt.
Noch mocht he en nicht gehauen / he warp en auer
einen grauen/ vnd thotrat en tho ſtuͤcken/ Vnd leep
den reſen wedder an / do ſprack de voͤrſte laueſan / du
moſt dy anders ſmuͤcken/ Du kanſt dy hinder den ſch=
ildt nicht mehr/ ſo leſterliken hegen/ Wente de rede de
du dedeſt eer/daran ſo moſtu legen/ Jck truͤw vp Ga=
des barmherticheit/dat dy de welt gemeine/ mit denſt
nicht ſy bereidt.
Vnd dartho de ſtarcken Wuͤlffinge / darauer had=
B v de,stu
B5 v
deſtu dyn gedinge/du woldeſt ſe vorderuen/ Se ſchol=
den dy ſyn vnderdan/ de houardt will ick dy erlan/
ick vinde wol neger eruen/ Du biſt em warlick vnge=
lick/ dat dy dat landt van Beren/ſchoͤle denen gewel=
dichlick/ick wil dy beth beweren/denn ick vinde neger
eruen wol/de duͤuel dyn rechte here/ dy daruoͤr behoͤ=
den ſchal.
De reſe ſprack vnd was bedroͤuet/heffſt echter vpge=
richt dyn hoͤuet / ick mend ydt weer dyn ende/ Weeth
nicht wol dy vor my ernert/ ick heb dy mangen ſlach
ſo hart/gedan mit myner hende / Vnd ſchold dat re=
cht hyr vor ſick gan/dy weer de dodt gar nadet/ Du
hefft my gar boͤs rede gedan / de my van dy vorſma=
det/ Dat ick ſo gar dyn ſpott hyr bin/ick geue dy des
myn truͤwe/du voͤerſt ydt my nuͤmmer hen.
Dartho heffſt my den ſchyldt thotreden/ daruͤmme
hebb ick dy nicht gebeden/des geloͤue mynen woͤrden/
Daruͤmme will ick dy geuen both / ein wapen ick dy
beden moth/ſo gar mit ſcharpen oͤrden/Se ſloͤgen tho=
ſamen ane tall/de ſtolten degen ſnelle/vnd dat ydt in
dem wald erhall/er lichte geſmyde ſo helle/Dar had=
den ſe neen vnderhaff/dem eddlen vagt van Berne/de
ſteen vel kreffte gaff.
Den em hadde geuen dat Dwergelin/ydt moͤſt ſyn
ende geweſen ſyn/all van den groten ſlegen/De em de
ſtarcke reſe dade / vel kreffte he van dem ſtene hadde /
de twe gar koͤne degen/Deden einander mangen ſlach/
wor ſe einander betreden / voͤchten beth an den druͤd=
den dach/dat ſe anders nicht deden/denn dat ſe einan=
der (vm̃dreuen)vmmdreuen/ein ytliker weer gerne/ wol by dem ſe=
ge bleuen.
De reſe her Dideriken nam / de voͤrſte em vnder de
arme quam / doch wold de ydt nicht vorſlapen/ He
ſchroet
B6 r
ſchroet em dorch ſyn hoͤrnen gewandt/dat blodt rann
em in de handt/de reſe reep ludt (wap̃e)wapen/nu yſſet my ny
mehr geſcheen/ſuͤnt dat ick erſt wart ſtryden/ Jck hebb
dyns gliken ny geſeen/der krafft tho allen tyden/ Wo
ſe by dy vorwandelt ſy / du ſleiſt vp my ſo geſwinde/
als effte dyner weren dre.
Dartho ſo kanſtu mange liſt / dat ick dy mach tho
nener friſt/ mit ſlegen nicht affrecken/ Do ſprack van
Bern her Diderick / vp myn truͤw ydt vordretet mick/
du ſcholdeſt my errecken/ Jck ſta vor aller werlde fry=
du ſuͤſt ock nemandt mehre/ Vnd dat nemandt by
my ſy/denn Godt Vader vnſe HEre/ Van hemmel/
vnd ſyn leue kindt/de moͤgen my wol helpen/wente ſe
de beſten ſynt.
De reſe leep en wedder an / vnd ſloech dem voͤrſten
laueſan/ ſyn ſwerdt vth ſyner hende/ Dat ydt nedder
vel vp dem plaͤn / he wolde darna gegrepen haͤn/van
Beren de elende/ He hoeff ſick ſnellichliken dar / henn
na dem ſynen ſwerde/Vnd des nam he gar euen waͤr/
de eddel degen werde/ Wold ydt hebben wedder gena=
men / do was ſick de ſtarcke reſe / vor em ock dar ka=
men.
§ Wo de Berner dem reſen vnder de ar=
me quam vnd mit em ringet.
Na dem ſwerde ſe allbeide grepen / na dem ſwerde
hoeff ſick ein ſlepen/do quemen ſe tho ringen/ De ed=
del voͤrſte den reſen groth/vaſt mit den armen tho ſick
ſloeth/ beguͤnd en tho ſick dwingen/ Ja all ſyn wun=
den he em vill/ vnd reedt em ſe vp gar wyde/ Dat em
dat rode blodt vth ginck/van ſynen beiden ſyden/Vnd
vmme rann vaſt all ſyn gewandt/ ſe vellen mit ein=
ander/vaken vp erdes landt.
Se leden leidt vnd vngemack / de reſe her Dideriken
brack/
B6 v
brack/de hend vth ſynen wunden/ Vnd dat he en dar
moͤſte laͤn/des froͤwde ſick de grote man/wol tho den=
ſuͤluen ſtunden/ De reſe her Dideriken dwanck / vp de
erde he en druͤcket/He nam twe remen vaſt vnd lanck /
hend vnd voͤte em knuͤppet / bandt em alle veer tho=
ſamen/ O wee ſprack de vaget van Berne/ des moth
ick my ſchamen.
§ Wo de reſe dem Berner alle vere bandt.
Dat du my alle vere wilt/toſamen binden als eim
wildt/dat dhon de wiſen jeger/ Leuer weer ick gar er=
ſlagen/ſo doͤrfft men my deſt minder klagen/ (vñ)vnd weer
my ock vel weger/ Wen dat ick alſo ſteruen ſchal/ re=
cht als ein arme frouwe/Ach leue reſe nu dho ſo wol
vnd nim ein ſwerdt vnd houwe/ Alhyr darmit myn
hoͤuet aff/ dat ick deſte ehrliker / myn dodt genamen
habe.
Nein ſprack ſick de reſe Sigenoth / ick wil dy dhon
ein andern dodt/ick wil dy mynen woͤrmen/vort br=
ingen hen to einem deel/Suͤnt my nu ys geſcheen dat
heil/ dat ick van dynem ſtryden / bin geneſen allhyr
allein/des froͤw ick my gantʒ ſere/ Jck wil dy leggen
in ein ſteen /du ſuͤſt Bern uuͤmmermere/ Ock nicht de
ſuͤnnne noch den maͤn / ick ſegge dy vaͤgt van Berne/
nicht beth mach ydt dy ergaͤn.
Do ſprack van Bern her Diderick / vp myn truͤwe
ſo ruͤwet mick/ded ick dy doch neen leide/Dat wete du
vel werde man/ dyn ome wold my nicht vorlaͤn/mit
woͤrden ick dy beſchede/ Syn wyff gantʒ vngefoͤge
was/ſe druͤcket Hildebrande beſunder/Vnd dat deſuͤl=
ue vor er genoth / dat nimpt my juͤmmer wunder/
Vnder einen armen ſe en dwanck / ſe druͤcket en alſo
harde/dat em dat blodt vthdranck.
De reſe ſprack/darfſt my nicht ſagen/ick ſee dy ſuͤl=
uen
B7 r
uen an dragen/ſyn geſmide an dym liue/Vnd dat be=
droͤuet my den ſinn/ Dyn houart ys nu gar darhen /
biſtu geweſen geſcheide / dat hefſtu nu vorlaren hyr/
moͤſtu my wol toſtendich ſyn/ Js dy in ſtarcken ſtoͤr=
men ny/neen euentuͤr bejegent/ Dat ys nu allthomaͤl
darhen/ick ſegg dy vaget van Berne/dat ick de manne
bin:
§ Wo de reſe den Berner thohus droech:
De mit den voͤrſten vechten kan/vnder ein armen he
en nam/ wol vp ein halue raſte/ Droech he en vnder
dem armen ſyn/her Diderick leidt grote pyn/he druͤ=
cket en alſo vaſte/ Dat ſick de voͤrſte laueſan/ des le=
uens hedde vorwegen/dat em dat rode blodt (vthrañ)vthrann /
dem vtherwelden degen/ Thom mund vnd ock thor
neſen vth/he leidt ny harder druͤcke/beth in des reſen
hus:
Dem reſen alſo node was/dat he her Didericks ros
vorgatt/ginck graſen in dem walde/Do he en bracht
thor ſtenes wandt/ he toch em aff ſyn ſtormgewant/
vnd dedet vorwaren balde/He droech ydt in de kamer
ſyn/ſchildt/ſwerdt henck he an ein ſtangen/ Dartho
ſtelt he den Hiltegryn / de reſe quam gegangen / dar
he her Dideriken vandt/ he loͤſet em vp gar balde/ de
ſynen guden bandt
§ Wo de reſe den Berner in den torne lecht:
Vnd lecht ehn in ein ſteen was deep/ dar mannich
wilder worm in leep/ de dages licht ny ſagen/ Vnd
do he an den boddem quam/dat gewoͤrnm dat floech
alleſam/vnd doͤrſt em nicht genagen/ Dat gewoͤrmt
ſick alleſamt vorbarch/vern in des ſtenes wende/Van
dem edlen ſteen ſo ſtarck/ floͤgen alle an ein ende/ Als
van des edlen ſtenes krafft/ den em dar gaff dat dwer
gelin/wol dorch ſyn ridderſchafft:
De
B7 v
De reſe toch aff ſyn ſtormgewandt/ de ſynen wun=
den he vorbandt/he was vorſchrodet oͤuel/He ginck ne=
uen ſick in den berch/ dar nam he mos (vñ)vnd ock dat we=
rck/vnd maket daruth ein plaſter/dat ein yder beſun=
der was/wol jegen einem (pũde)punde de reſe dar ſyne wun=
den mat / Jdt weren gar grote wunden / ydtlike wol
twe ſpannen wyth/de em de vaͤgt van Berne/geſlagen
hadd im ſtrydt.
Do ſprack ſick de reſe Sigenoth / ach wo gantʒ na
was my de dodt/ van dem Berner geſchehen/ Schold
ickt ein wile hebben dreuen/ vorwaͤr ick moͤſt ſyn dodt
bleuen/dat ick moth van em (ſegg̃e)ſeggen/ Dat he der duͤrſten
einer ſy/ ſo dar de doͤpe entfenge/ Jck ſta hyr vor aller
werlt fry/ wen he nu heruth ginge/ Daruͤm nem ick
nicht duſendt marck / wente ick moͤſt van em ſteruen/
ſyn manheit de ys ſtarck.
§ Wo de reſe tho dem Berner kuͤmpt / dar he lach in
einem depen hale / dat in einem velſe was.
De reſe wol bauen den torne leep / tho her Diderick
he dar reep/wor biſtu vaͤgt van Berne/ Vnd wo ge=
fallt dy myn gemack / Her Diderick van Bern do ſpr=
ack/ſo weer ick daruth gerne/ Nu mach ydt leider ni=
cht geſyn/ ſprack ſick de koͤne degen/ Jck hebbe my vp
de truͤwe myn/des leuens gar vorwegen/ Dat gewoͤr=
me deit my ſuͤlke nodt/ick kan ydt nicht lange driuen/
ick moth balde liggen dodt.
Dat ſede he all vmme de liſt/ vnd hedde de reſe dat
gewuſt/dat em neen wilder worme/ An dem leuende
hedde dhuͤn/ en hedde de vngefoͤge man / genamen vth
dem torne/ Vnd hedd em dhaͤn ein andern dodt / ſuͤſs
leth he en bedagen/ He konde dem reſen Sigenot/ van
groten noͤden ſagen/ Der he doch ny nene gewann/he
fruͤchtet ehm dede de reſe/einen andern dodt an.
De
B8 r
De reſe henaff tho em reep/dar nedder in des ſtenes
deep/nu wil ick hen na Beren/ Euen ytʒunt vp diſſer
vaͤrt ghaͤn/ dat moth my weſen vnderdaͤn/ des will
ick dy geweren/ Ach nein du heldt dat dho du nicht/
keer wedder hen tho wolde/ Euen dar ick mit dy ſtret/
dy kuͤmpt Hildebrant balde/Waͤrlick he ſoͤcht dy ſuͤl=
uen heim/de rike Got van hemmel/de helpe doch vnſer
eim.
Des wart de reſe aͤn maten fro/gar balde vorwa=
pent he ſick do/ vnd kerde na dem walde/ Hinder ein
boͤken he ſick lecht/ dar he mit her Diderick ſtredt/ do
quam Hildebrant balde/ He quam alſo dar gereden/
als vp de heide groͤne/Dar ſo manlick was geſtreden/
van den beiden degen koͤne/ Dar weren ſuͤlcke ſlege ge=
ſlagen/ dat men ſe in den boͤkern/ nicht ſchriuen kan/
noch ſagen.
Nu late wy her Dideriken /tho Bern wart ſynr ny
geſwegen/de ſynen alleſamde/De klagen ſeer des voͤr=
ſten lyff / do ſprack mannich ſchoͤnes wyff / tho mei=
ſter Hildebrande / Vnſe herr de ys leider dodt/ he
weer ſuͤnt wedder kamen/ Jdt hefft em de reſe Sige=
noth /den ſynen lyff genamen/ Dat he ſo lang vth ys
bauen tel/des groten reſen ſtercke/ ys em worden tho
vel
Hildebrandt ſprack / Ja dat ys waͤr / myn here ys
gar lang vthe twaͤr / dat he nicht kuͤmpt tho lande/
Jck hebbet em alles vor geſecht / do ick mit em thom
walde reedt/he mocht dem groten volande/ Strydes
nicht wol weddergeuen/den eddlen ridder here/ Vor
ſynen vngefoͤgen ſlegen/heeth ick en flegen vere/ Dat
weer em alles geweſen nodt / ick fruͤchte he ſy vorm
reſen/im walde gelegen dodt/
Alſo
B8 v
Alſo ſprack meiſter Hildebrandt / nu wert waͤrlick
alle ſyn landt / ſyn nuͤmmermehr vorgeten / Hebbe
wy vorlaͤrn den voͤrſten heer / ſo wert ydt doch nuͤm=
mermehr/ mit heren ſo wol beſettet/ Stuͤnd ydt beth
an den iuͤngſten dach/dat ſpreck ick ſekerlike/ Mit
waͤrheit ick dat ſpreken mach / men vindt nicht ſyns
geliken/ He was der manheit wol ein kern/ach riker
Chriſt van hemmel/wol ſchoͤl wy en entbern.
Se hadden leidt vnd vngemack / Sygſtach de junge
alſo ſprack/dat ick je wart gebaren/Hebb wy vorlaͤrn
den voͤrſten herr/ dat klaget de koͤne degen ſeer/ Wente
wy em alle waren / alſo vthermaten leeff / he thoech
vns wol na ehren/ Vnd hefft vns denn de waldes
deeff/ erſlagen vnſen heren/ Warliken ſo yſſet moͤch=
lick/wy wagen lyff vnd leuendt/ all dorch den voͤrſten
rick.
Do ſprack ſick de ſtarcke Wulffhart / ys denn de
voͤrſte vp der vaͤrt / ehrlick tho dodt erſlagen/ Als
van dem vngefoͤgen man / ſchoͤl wy den voͤrſten laue=
ſan/deſte minder hyr klagen/ Wy moͤten ſteruen alle
ſampt/ydt ſy arm edder rike/ Hedd leuer van eins hel=
des handt/ denn ick elendichliken / dar lege vnd ſtoͤrue
vp einem ſtro/ Woͤrd ick ehrlick erſlagen / des weer
myn herte fro.
Alſo redet de koͤne wygandt / guͤnd ydt my myn
ome Hildebrandt / ick wolde dem vaget van Beren/
thom allder erſten riden na/ wente vp de vaͤrt ſo weer
my gha/dat ſprack de koͤne degen/ Seeg ick den vnge=
foͤgen man/ dar holden in der wilde/ Van my woͤrde
gegrepen an/ des ſtarcken duͤuels bilde/ Jck wold en
maken ſtrides ſatt/ dat men moͤſt vnſer einen/ dragen
van der walſtat.
Nein ſprack meiſter Hildebrandt / ick lauede mym
heren
C1 r
heren by der handt/vpt erſt wold ick en wecken/Wold
na em riden in den waldt/Wulffhart du ſnelle degen
bald/ick wil an em nicht breken/ Ein waͤrteken will
ick dy laͤn/ kaͤm ick nicht in twoͤlff dagen/ Dat ſchal=
tu degen wol vorſtan/ bin ick tho dodt erſlagen/ Vnd
hebb vorlarn dat leuent myn/ſo lath dy denne ſo nodt
ſyn/wol an den reſen ſyn.
Hildebrandt de wapent ſick gelick/do ſprack ſick de
hertoginne rick/ ach hußwerdt vnd ock here/ Moͤſt ick
iuw (deñ)denn vorlaren haͤn/alſo van dem vngefoͤgen maͤn/
ſo ys my frowde verne / Jck weth nu dat ick ſteruen
moth / van grotem herten leide / Wen ick gedencke an
iuwen groet / vnd dat gy van my ſcheidet / Geſchach
mym herten ny ſo wee / Jck fruͤcht kaͤm gy an reſen/
ick ſee iuw nuͤmmermehr.
§ Wo de ſtarcke Wulffhardt mit der
Hertoginnen redet.
Do ſprack ſick de ſtarcke Wulffhart / vel edle herto=
ginne ʒaͤrt/wo klage gy vmm ein olden/Nemet frouw
einen jungen man / de iuw alltydt wol troͤſten kan/
vnd latet ydt Godt wolden/ Kumpt he herwedder
dat ys gudt/gy ſchoͤlt en ſchon entfangen/ Segget my
hertoginne gudt/ wo mach iuw froͤuwde nagen/ Dat
ſick ein older by iuw leit / frouw nemet iuw ein jun=
gen/de iuw vel froͤuwde deit.
Do ſprack de Hertoginn thohandt / Wulffhart du
driueſt dinen tant/vnd doͤrffteſt es mit nichten/Denn
ydt ys my vm nenen ſchimp / du heffſt es ock tho my
neen glimp/Wente ſick van my wil richten/de allder
leueſte here myn/ Jck woͤrd lichtlick begrauen/ Allo
ſprack ſick de hertogin/ick hebbe mit em gehaben/Alſo
gar mangen leuen dach / ach dat van grotem leide/
myn herte nicht breken mach.
C Do
C1 v
Do ſprack ſick de ſtarcke Wulffhart / vel edle herto=
ginne ʒaͤrt/ nu rade ick iuw doch rechte/Vnd wille gy
nicht volgen my / den feegen ſchaden hebbet gy/ beyde
ridder vnd ock knechte/ De lacheden do alleſampt/wo=
wol ſe leidich weren / Jdt ſprack ſick meiſter Hilde=
brant / frow gy moͤth anders beren/ Vnd weren my
ner dage nicht mehr / vnd dat ick ytʒt ſcholde ſteruen/
ſo weer my doch nicht wee.
Wenende ſe em den helm vpbant/hebbt guden modt
ſprack Hildebrandt /daruͤmme wil ick iuw bidden/Nu
yſſet doch dat erſte nicht / wente ydt ys ock myn olde
ſchicht/ick bin dick vth gereden/ Dat ick quam geſunt
wedder tholandt /ſchadt nicht efft ick wat wunde/Al=
ſo ſprack meiſter Hildebrant /wol tho derſuͤluen ſtun=
de / Jck hebbe gedaͤn myn dage ſo vel/ ʒaͤrt frow dorch
iuwen willen / ick ock gern ſtriden wil.
Vnd do Wulffhart den kuß erſach / he tho der her=
toginnen ſprack/ nu ys de reſe vorlaren / Wen denn
myn ome hochgemodt / gedencket an den kuß ſo gudt/
als van der vtherkaren/ So ys ydt vmme den groten
man/warliken gar ergangen/wente wol van frouwen
wunneſam/leefliken wert vmfangen/So kricht he wol
eins loͤuwen modt / vnd ys ock in den noͤden/ vor an=
der teine gudt.
De hertogin ſprack in vnmodt/ ſo dy de kuß duͤncket
alſo gudt/ſo ſchalt ock nemen eine/ De dy ein ſuͤlcken
kuß ock beed/ ſuͤnt dat he dy ſo oͤuel moͤyt/ He ſprack /
ydt will my keine/ ick bin ſo wol beraden ny/ dat ſick
eine an my kere/Wen ick er eine (daruͤm̃)daruͤmm bidd/ja ſprack
de degen here/ So kehrt ſe my dat hinderdeel/ ſo mach
ick nicht vel bedden/vnd lath ydt an ein heil.
§ Wo Hildebrandt hen ridt/ vnd wil ſy=
nen leuen heren ſoͤken.
Do
C2 r
Do lacheden ſe alleſampt/ydt hete de olde Hildebra=
ndt /ſyn gude roß her theen/darup he ridderliken ſatt/
Groth ydt tho ſyner bruſte was/vnd hinden dick ſyne
lenden/Was als ein appel gantʒ driggel/ geſtalt vpp
allem ende/ Jdt was mit ſynen voͤten ſnell/men voͤerd
ydt em dar tho henden/Vnd ſynen ſchildt (vñ)vnd ock dat
ſpeer/ he gnadet ſyn geſynde / in den waldt ſtundt ſyn
begehr.
Se ſegen em gar lange na/vnd dorch des edlen Ber=
ners wrack/quam dar in nodt de olde/De frouwen em
gar vaſt na ſegen/do he beguͤnd thom walde uegen/de
ſtige gar mannigfolde/He quam koͤrtlick dar gereden/
wol vp de heide groͤne/ Dar rede manlick was geſtre=
den/van den twen degen koͤne/ Se hedden ſuͤlcke ſlege
geſlagen/vnd dat ydt in den boͤkern/nemant kan wol
geſagen.
Jdt ſach Hildebrandt vaſt vmmeſick/yfft he ſyn he=
ren her Diderick /nergens wor liggen ſege/ Edder den
ſtarcken reſen groth/do ſach he ſynes heren ros/mit ſy=
nem ſadel ſpege/ Jdt ginck ſick graſen vmme de boͤm/
vnd ſoͤchte dar ſyne weide / Jdt hadde thotreden ſynen
thom/geſchach em ny ſo leide/ Van Bern dem olden
Hildebrandt / vnd do he ſynes heren roß/ alſo leddich
dar vande.
O wee ſprack he/miner ehren/ſchold ick mynen leuen
heren/alſo hyr han vorlaren/Als van dem vngefuͤgen
man/yfft dat ick en hyr kdme an/beter he weer ny ge=
baren/ O wee dat my Godt je geſchoep/ beguͤnde he
ludt to ropen/Alſo gar mangen luden roep/van Bern
dem koͤnen ſtopen / Van Beren leue here myn/ biſtu
noch by dy ſuͤlueſt/ giff my de antwordt dyn.
He antwert em dar nicht ein wordt/de reſe dat alle
ſampt erhort/lach hinder eim gefelle/ He ſach dorch
E2 de
C2 v
der erſte dar/he nam Hildebrandes euen waͤr/ wol ydt
gern hoͤren wolde/ Dem ſecht dit euentuͤre das / wo
ydt em darna ginge/ Vnd do he in dem walde was/
wo en de reſe do fenge / Dat weten wol de luͤde noch/
vnd de dat in den boͤkern/ geſchreuen vinden doch.
De reſe ſach dorch de eſte dar/he nam Hildebrandes
euen waͤr/vnd ſchowt den olden griſen/Jn welker mate
he weer ein heldt/ ydt ſprack de reſe/my nicht gefeldt/
my ruwet ſcholde men dy pryſen / Vnd dat dyn loff
ſcholde ſo wydt gaͤn/ dorch alle welt gelike/ Twar ick
dy nicht vordragen kan / dat du ſo freuentlike / Alſo
geiſt vor den ogen myn / du moſt my ock hyr gelden/
myn leuen ome Gryn .
§ Wo de reſe den Hillebrand erſt anleep.
De my myne oͤme haͤn genamen/der lath ick nenen
van my kamen/wat ick er je geſege/Jdt moth en an er
leuendt gaͤn/Hildebrandt de vel koͤne man/ de wuͤſte
en nicht ſo nae/ Bald vp de ſtarcke reſe ſpranck/mit
ſyner ſtelen ſtangen/De was tho guder maten lanck/
he quam darmit gegangen/ Vp Hildebrandt was
em ſyn torn/du kanſt dy nicht gehoͤden/dyn lyff heff=
ſtu vorlaͤrn.
Hildebrandt ſprack / ick dyner beide /wente ick dy
twaͤr dar her ride / bin fro dat ick dy hebbe vunden/
Wowol du hefft affgetelet my/ du moͤſt my van her
Diderick /ſeggen tho diſſen ſtunden/ Segge heffſtu en
tho dode ſlagen/edder heffſtu en gefangen/Dat moͤſtu
my hyr baldt ſeggen/wo ydt vmm ehn ys ergangen/
(Vm̃)Vmm den voͤrſten ſo laueſan/ſuͤnt ick dy im walde/all=
hyr gefunden haͤn.
Do ſprack de vngefoge man/ſtrides werſtu van my
nicht erlaͤn/ vnd dedſtu des nicht geren/ Jck geue dy
des de truͤwe myn/moͤſt my laten dat leuent dyn/des
will
C3 r
will ick dy geweren/ So ſprack de vngefoͤge man/ my
vordruͤt ſeer dyn beſoͤkent/ Du Hildbrandt nu ſegge
an/wo doͤrffſtu dat geruͤken/Jck geue dy des myn truͤ=
we/ ydt wert dy nicht wol gaͤn.
Hildebrandt ſprack/ ick dyn nicht acht / wowol du
hefſt ein grote pracht/allhyr an diſſen oͤrden/ Strides
werſt van my nicht erlaͤn / ſuͤnt dat ick dy gefunden
haͤn/ du ſtarcke reſe mit woͤrden/ De reſe ruͤcket ſyn
ſtang hyrmit/vnd ſloech bald vp den olden/ Do ſuͤ=
met ſick Hildebrandt ock nicht / he badt do ſyn Godt
wolden/ Ʒaͤchheit de was in beiden duͤer/ ſe ſloͤgen vp
einander/ dat ſick dat wilde vuͤer.
Van en do ſpranck vp in de lucht/Hildebrandt ſpr=
ack dyn grote gifft/wert dy van my thoſure/van mi=
ner auerwindtliken handt/Alſo ſprack meiſter Hilde=
brandt /du vel grote waldtbure/Du hefſt nicht geſpra=
ken efft Godt will/des voͤrſten hefſt vorgeten/ Vnd de
my krafft gifft alſo vel/dem reſen wart gemeten/Van
dem Hildebrandt do ein ſlach/vnd dat he vp der hey=
de/vor em geſtreckt lach.
§ Wo Hildebrandt den reſen nedder ſloech.
De reſe do balde wedder vpſpranck/mit ſyner ſtelen
ſtangen lanck/ de was gar vngefoͤge/ Dartho ſnet ſe
als ein ſchermeſt/ Hildebrandt beſorgt ſyn vngebeſt/ſo
he en dar mit ſloͤge/ Hildebrandt ſyn ſchildt thohant
nam/als vor de ſlege ſo ſwere/He ſprack tho dem reſen
freyſam/ wor hefſtu den Bernere ? Segg an hefft en to
dode ſlagen/ edder ys he dyn gefangen/dat moͤſtu my
hyr ſagen.
Do ſprack de reſe ickt dy nicht ſage / my moͤyet ſeer
dyn harde ſlach/ ock heffſtu my geſchulden/ Wen ick
dy van dym heren ſecht / ſo heddſtu my vor ein ʒaͤg=
heit/wor men ehr redden ſcholde/So ſpreke gemeinlick
L iij yder=
C3 v
Yderman/du heddeſt my bedwungen/ Alſo ſprack de
reſe freyſam/dy ys noch vngelungen/Jdt heuet ſick erſt
myn ſtrident an/ick hedd ſyn iuͤmmer ſchande/ſchold
ick my dwingen laͤn.
Hildebrandt ſprack/ſo woldes Godt/du machſt wol
ſyn des duͤuels ſpott/ als du my dar erſchineſt/ Vth
der hellen her gelopen/du machſt ſyn des duͤuels koep=
man/ ick weth wo du ydt meneſt/ Du lichſt my alſo
grimmich vp/ mit den geſwinden ſtreken/ Se voͤchten
beide na grotem loff/her Hildebrandes teken/ Datſuͤl=
ue was ein ſare waͤt/darby men ock den heren/gar wyt
erkennet hat.
Vnd do de reſe dat teken ſach/to meiſter Hildebrand
he ſprack/ ick wil dy affwinnen/ Dat teken hyr mit
rechtem ſtrydt / ydt antwerdt Hildebrandt vth nydt/
deiſtu de rede vth ſinnen/ Se weren dar grimmich ge=
noech/ de koͤnen degen beide/ Ein yder vp den andern
ſloech / vnd dat ſe vp der heide / Geſtrecket legen beide
ſampt/ wath men je ſecht van ſtriden/ was jegen dem
ein tant.
Vpſpruͤngen ſe allbeide thohandt / men hoͤrde des
olden Hildebrant /ſyn wapen wydt erklingen/Jdt was
alſo fryſan genant/darmit he mangen helm totrant/
dat ſwerdt beguͤnde thodringen/ Herwedder dorch des
reſen waͤdt / all tho denſuͤluen ſtunden/ Vnd als ydt
noch geſchreuen ſtaͤt/ſe hadden beide wunden/ Van ro=
dem blodt weren ſe natt/dar ſach men doch ny vechten/
neen olden ridder bath.
De reſe leep en wedder an/he ſloch den wunder koͤnen
man/ dat he vell vp de waſen/ Dat em de ſchildt tho=
ſtuͤcken ſpranck/vnd em dat rode blodt vthdranck/tho
mund vnd ock tho naſen / Hildebrandt ſick gar wol
gedacht/ bliffſtu liggen/ du biſt dode/ Vpſpranck he
wol
C4 r
wol auer macht/in alſo groter node/ Sick bedacht de
heldt vtherkaͤrn / wormit ſchal ick my friſten / myn
ſchilt hebb ick vorlaͤrn.
Hildebrandt ſick gar wol beſann / he leep to den boͤ=
men hen an / vnd entheldt ſick dar hinder/ Hinder de
boͤm he ſick vorbarch/wol vor dem groten reſen ſtarck/
de reſe ſloech vel geſwinder/ Grote ſlege he na Hilde=
brandt ded/ſo gaͤr mit gantʒer ſtarcken/ Hildebrandt
gude vornufft do hedd / wen he beguͤnde tho mercken/
Dat ſick de reſe eins ſlages erhaͤlt / ſo ſpranck he vth
den boͤmen / recht als ein degen ſtolt.
Alſo weeck he em mangen ſlach / he dreeff dat ſchyr
ein haluen dach/ de reſe moͤden beguͤnde/ Wen ſick de
reſe bracht einen ſtreck/ Hildebrandt tho den boͤmen
weeck / wol tho derſuͤluen ſtunde/ Sprack ſick de reſe
my ys gaͤr leidt/dat ick nicht vp dem rumen/ Dy dar
hebb vp der groͤnen heide/ ſo konde ick mit dy ſtumen/
Grote leckerheit ick an dy ſpoͤr / ick geue dy des myn
truͤwe/ſe drecht dy nuͤmmer voͤr.
Vnd do de reſe ſach de liſt / dat he ſick mit den boͤ=
men friſt/ de ſtange warp he van handen/ He roͤpet
der boͤm mehr denn genoech/ ein groten hagen he dar
ſloech vmme meiſter Hildebranden / Dat he ſick nicht
mehr friſten konde/he hadd vmm en geſlagen/ De olde
Hildebrandt beguͤnd/ſick vnd ſynen heren klagen/ He
ſprack/edle voͤrſte laueſan/ ick fruͤcht ick moth de vaͤr=
te/de du heffſt voͤr gedaͤn.
§ Wo de reſe den Hildebrandt by dem baͤrde vatet/
vnd en auer ſyner ſchulder thohus drecht.
Dewyl he ſick vnd ſyn heren klagt / ydt had de reſe
den waldt vorhagt / wol ein halff acker lenge/ Vnd
Wor hildebrandt wold hen ghaͤn / dar was ein hage
(vm̃)vmm en gedaͤn / de wech was em tho enge/ Dat mach
C iiij vns
C4 v
vns wol tho ſchaden kamen / ſprack ſick de degen rike/
Wy vechten dorch der werlt framen / ick vnd her Di=
derike / Vns moͤyet des reſen auermodt / denn doch de
grote volande/ der werlt vel tho leide dhot.
De reſe de ſuͤmet ſick nicht lanck/ he ſloech Hilde=
brandt mit der ſtange/ dat he do vil dar nedder /Vnd
em ſyn ſwerdt vel vth der handt/ van Bern dem olden
Hildebrandt / De reſe de ylet bald wedder/ auer de boͤ=
me he ſick do buckt / vnd gript em in ſyn baͤrte/ Hilde=
brande he gar bald vp ruͤckt /ydt was Hildebrant de
ʒaͤrte/ Des van dem reſen gaͤr vnfro/ he droech ehn do
gar balde/wol vp ein ruͤme do.
He warp en nedder vp dat landt/ he ſprack du olde
Hildebrandt / ick wil dy van dym heren / Warlick de
rechte waͤrheit ſagen/ ick hebb en nicht tho dodt geſla=
gen / noch ſuͤth he nicht mehr Beren / Jck hebb en ge=
lecht in den torn/ den machſtu gar wol weten/ Darinn
geit mannich wilde worm/ ſe han van em gebeten/ He
hefft vorlaͤrn ſyn werde leuent/ick wil dy vp myn truͤ
we/ ock mynen wormen geuen.
Hildebrandt dacht in ſynem modt/o Here Godt ydt
were wol gudt / he mochte noch vnuordoruen/ Wol
van deſuͤluen woͤrmen ſyn/o hemmeliſche keiſer myn/
ſy he noch vnuorſtoruen/ Ach milde Vader vull gro=
ter doͤget/ſy ydt dynes kindes wille/ Dat ſprack de de=
gen vnvorʒagt/gar heimlick (vñ)vnd gar ſtille/ſo help doch
vnſer eim vth nodt/ vnd dat wy van dem reſen/ nicht
beide liden den dodt.
De reſe tho Hildebrandt nedder ſatt / beth dat he
tho em kame batt / he nam twe lange remen/Mit den
he em hend vnd voͤte bandt/van Bern dem olden Hil=
debrandt /de reſe beguͤnde en nemen/He greep em in den
baͤrt ſo lanck/men mit der einen hende/Auer ein ſchul=
der
C5 r
der he en ſwanck / hen na des ſtenes wande/ Droech he
den olden gar vnwerdt/ vnd in der andern hande/ ſyn
ſtange vnd Hildebrands ſwerdt.
Hildebrandt beklagede ſick hart/ reſe drage my ni=
cht by mynem baͤrt / edder du werſt my doͤden/ Jck
hebbe geſtrydet mangen dach / mit waͤrheit ick dat
ſpreken mach/ dat ick tho ſuͤlcken noͤden/Bin vormaͤls
ny mehr gekamen/beguͤnde he klagen harde/ By my=
nem langen baͤrte/O wee dat ick je wart gebarn/ hedd
ickt gewuſt tho Berne / ick hedd en aff geſcharn.
Dat du my alſo woldeſt dragen / ydt ſprack de reſe
doͤrffſt my nicht ſagen/ van dynem groten kummer/
Wat dynem lyue dhot ſo wee / ick do dat deſte gerner
mehr/du duͤnckeſt my ein dummer /Segg an du olde
gryſe man/wor voͤr heffſtu my angeſeen/ Alſo ſprack
de reſe ſo gruſam/ dy ys gar recht geſchehen/ Geſchuͤt
dy nu van myner handt / hyrmit ſo was he kamen/
beth tho des ſtenes wandt.
§ Wo de reſe den Hildebrandt liggen leth/vnd
van em wech geit.
Vnd do droech he den olden hen / mit ſick dar in de
kamer ſyn/ warp en vnwerdt dar nedder/ Gar groten
ſmerten he entfinck / de reſe van dem Hildebrandt gi=
nck doch quam he balde wedder / He ſoͤchte twe yſern
ringe thohandt / wold en darin haͤn beſlaten / Van
Bern den olden Hillebrant /dem mochts wol han vor=
draten / Nu hoͤrt wo em darna geſchach/ do en de reſe
leth liggen/vel klenoͤde he do ſach.
He ſach ein haluen beenen ſchryn / darby vel ander
ʒyrde fyn/de koͤrten em de ſtunde / Vnd ein vorguͤlden
grypen klo/de was ock gaͤr hoͤffelick do/den ſett de reſe
an munde / Wen he der dwerge ein hebben wolde / ein
horen he dar ſchalde / So quam ytlick als ydt ſyn
C v ſchold
C5 v
ſcholde/weer recht junck edder olde/ Spelden vor em
aller tydt / mit dantʒen vnd mit ſpringen / dreuen ſe
ein wedderſtrydt.
De berch alſo dorch ʒyret was / mit edlen ſtenen
licht als glas/ was he gar wol vmmſteken/ Ein Pel=
ler men ock dartho hedd/he henck dar by des reſen bedd
des ſtenes ſchyn he decket / Vnd wen de reſe wolde heb=
ben nacht/leeth men den Peller nedder/ Dat he des ſte=
nes ſchyn vormacht/ men ſwanck em ſyn gefedder/ (Vñ)Vnd
deckt en als ein voͤrſten tho/men waͤrde en gar ſchone/
beth an den morgen fro.
Men hoeff en als ein voͤrſten vp / ſo balde de vnge=
foͤge hupe/ſynen ſlaͤp hadd vthgewaͤrtet/Hildebrandt
ſick ſuͤlueſt nicht vorgatt / vnd do de berch ſo ſchoͤne
was ſo lefflicken dorch ʒaͤrtet/ Recht als dat Para=
dis gedaͤn/ he dacht in ſynen ſinnen/ Jck dho recht als
ein vnrecht man/ ſchaden moͤcht ick gewinnen/ Jfft
he my in de yſren lecht/wat huͤlpe my de ſchoͤne ʒyrde
Jck moͤſte liden arbeit.
Hildebrandt ſick ſo lange wandt / beth em vp=
ginck de eine bandt / dat he fry kreech de hende / Do
was he ane maten fro/ he beguͤnde ſick vmme to ſeende
do/wol in des ſtenes wende/ He ſach dar ſynes heren
hodt/in einer kamer hangen/Hildebrandt hadd eines
mannes modt/ he quam dartho gegangen/ He thoch
bald an ſyns heren waͤdt / ock ſynes heren helme / den
bandt he vp gaͤr draͤdt.
He ſprack / o hemmelſche Vader myn / wo heffſtu
my de gnade dyn/ſo mildichlick gegeuen/Du heffſt ge=
hulpen my vth nodt / ick bidd dy dorch dyns kindes
dodt/ friſt my noch hyr myn leuendt/ Efft ick den vn=
gefoͤgen man/alhyr noch moͤcht bedwingen/Do quam
de ſtarcke reſe ſo gruſam/mit twen yſren ringen/Vnd
wol=
C6 r
wold en darinn haͤn geſmidt / do halp em Godt van
hemmel/vnd dat ydt geſchach nicht.
§ Wo de reſe den Hildebrandt in twe yſern
ringe ſluten wolde.
Do he en alſo gewapent ſach/to meiſter Hildebrant
he ſprack/wol hefft dy vp gedane/Alhyr dy dynen gu=
den bandt/do ſprack ſick meiſter Hildebrant / wy wil=
len ein ſtrydt hane / alhyr in diſſem halen ſteen / vnd
dar je wart gefochten/dat wilde vuͤer van en do erſch=
een / ſe deden wat ſe mochten / Vnd wat jeder mochte
vulbringen / men hoͤrt er beider ſwerde / wol vor dem
berge erklingen.
Se hadden dar ein groten ſchall / vnd dat ydt in
dem berg erhall/de reſe ſloech Hildebranden / Mit ſy=
nem ſwerd ein groten ſchill / de neuen Hildebranden
vill/ den greep he vp tho handen/Vnd warp dem reſen
vp den hodt/ dat he dar vmme ſweruet / recht als ein
moͤlenratt dhot/ mannich alſo vorderuet/ Dem ein
ſuͤlcken worp wert gedaͤn / des acht de reſe gar kleine/
he was alſo grwſam.
§ Wo ſe mit einander ſtridden/by dem torne/
dar de Berner inne lach.
Se ſloͤgen dar einander hart / her Hildebrandt ſick
do nicht ſpaͤrdt/ſe quemen tho dem ſteene/ darinne her
Diderick lach/vnd vnmethlike ſorge plach/ er vechtent
was nicht klene/Er ſwerdtſlege alſo wydt erdont/dat
hoͤrde Diderike / Syn froͤwde was van herten grunt/
ſprack Godt van hemmelrike/ Dat ys Hildebrant de
meiſter myn/ ick hoͤr ydt an den ſlegen / he wil de truͤ=
we ſyn.
An my armen noch nicht breken / he lauet my he
wolde my wreken/dat deit he dar beweret/Daruͤmme
ys he ein framer man/ gar vel ick des befunden haͤn/
wor
C6 v
wor ick je wart beſweret/ He ys my alltydt kamen na
vnd wacht vp my ſo ſchone/ So bidd ick Godt van
hemmel doch/ in dem oͤuerſten trone / Dat he my myn
meiſter behoͤdt/ick bidd des Godt van Hemmel/ dorch
ſyn vederlike guͤdt.
He Diderick do ſo lude reep / wol vth dem halen
ſtene deep/biſtu Hildebrant myn meiſter/Dorch Godt
ſo ſchaltu weren dick/ſe houwen toſamen nydichlick/
Dat ſuͤlck geweldig fechtent ſeer/ henaff to em im torn
erſchall / ſo gar an alle oͤrde/ Her Diderick reep mehr
(deñ)denn twe maͤl / eer Hildebrandt dat hoͤrde / Des ſynen
leuen heren roep/ wol vor den ſtarcken ſlegen/ de em de
reſe ſchoep.
Do dat Hildebrandt hoͤrn begann/ vnd dat de voͤr=
ſte laueſan/likewol noch hadd dat leuendt / He was
hoch vther maten fro / He was tho beiden henden do/
ſyn ſwert vatet he euen/He ſloech dem vngefoͤgen man
gantʒ ſeer hen to den voͤten / Do ſprack de degen wun=
neſam/waͤrlick du moͤſt my boͤten/Dat du myn heren
gefangen haſt / ick truͤw wol Godt van hemmel / dat
du my nicht entgaͤſt.
§ Wo de reſe den Hildebrandt nedder ſloech/
vnd Hildebrandt ſtack van vnder vp.
Do ſprack de vngefoͤge man/ dyn Godt dy doch ni=
cht helpen kan / dyn krafft ys an my kleine/ Jn my=
nem egen huſe hyr / wat my de helde wedder ſchyr/
halp ick en allen henne/So geue ick dy des ock genoch/
my moͤyet dyn wedder kallent/ De reſe Hildebranden
nedder ſloech/ wol in demſuͤluen valle/ Hildebrandt
van vnder vp ſtack/ alſo ein grote wunden/ dat em de
athem vth brack.
De reſe dar van dem ſweerde ſpranck / de tydt wold
ehm werden tho lanck / Hildebrant quam vp wedder/
de
C7 r
De olde eddel ridder gudt / ſick vor dem reſen beth be=
hoͤdt/ he ſloech en nicht mehr nedder/Jdt wart dem vn
gefoͤgen man/ ſyn wunden erſtlick ſmerten/ De em de
Berner hadd gedaͤn/em was van gantʒem herten/wol
vp den olden Hildebrant torn / ja ſprack ſick de grote
reſe / ick haddet wol vorſwaͤrn.
Vnd dat du los wereſt geweſen / ick mend ick weer
vor dy geneſen/ do ick dy hadd gebunden/Vnd dy alſo
dar liggen leth/ wol dyne guden bandt vploͤſt/ in al=
ſo korten ſtunden/ Jck mend ick hadde dyne lidt/to tre=
den vnd tobunden/ Dat ick vor dy ſchold hebben fred/
waͤrlick my ruͤwt thor ſtunden/ Do ick dy im walde
vangen hadd/dat ick dy nicht vmmbrachte/ vorth an
derſuͤluen ſtede.
Jdt ſprack ſick meiſter Hildebrandt / du ſtarcke reſe
vnd ock volandt/ nu yſſet doch geſchehen/ Du dreueſt
mit my dinen ſpot/noch hefft my vth gehulpen Godt/
ick haͤp ick will noch ſehen / mannich maͤl Beren vnd
dat landt/ſo moͤſtu hyr nu ſteruen/ Do ſloech de reſe
dem Hildebrandt /einen vel groten ſcheruen/Wol vpp
den vaſten helme ſyn / men hadde wol in dem ſchrode/
ein handt gelecht darin.
Dar wold ick rom an iuw begaͤn/ſo ſprack de vnge=
foͤge man/kumpt my to grotem ſchaden/Dat ick iuw
droech den woͤrmen heim / ick wart nywerl mit hel=
den twen/ alſo ſeer auerladen/ Dyn herr hadd my by=
na vorbrandt/de duͤuel vth em gloͤyde/ Beth dat ick
my de liſt erfandt/de quam my doch tho gude/ Mit
ringen ick den heldt bedwanck / alſo moth dy ock ge=
ſcheen/wiltu dat driuen lang.
Hildebrandt erſchrack/ydt ded em nodt/ dat ehm de
reſe hadd daͤn ein ſchrodt / vth ſynem helm ſo guden/
Groͤters ſchadens he ſick befruͤcht/erſt tho wart ſtrides
werck
C7 v
werck vulbroͤcht/van torn deden ſe woͤten/De krafft de
ſe hadden vorlarn/woͤrden ſe erſt dar ſoͤken/ Do ſprack
de reſe vth grimmen torn / beguͤnd ſick ſuͤlueſt floͤken/
recht wol wat my van dy wert daͤn / do ick dy hadde
gebunden/ſchold ick dy doͤdet haͤn.
Vnd do wold ick dy fruͤchten nicht / ſo recht wath
my van dy geſchicht/ he terſpalde dar behende / Mit
ſynem ſwerdt ein groten ſteen/ er beider krafft de was
nicht kleen/ hinder dat ſuͤluige ende/ Hildebrandt ſick
aldar vorbracht/ hinder des ſtenes ſchroffen/ Wol vor
dem groten reſen ſtarck/ was groͤter (deñ)denn ein auen/Den
ſteen he tho dre ſtuͤcken ſpalt/her Hildebrandt de olde/
dar hinder ſick entheelt.
Hildebrandt dem was wol tho modt/he ſchroet em
in ſyn rock ſo gudt/ vnd dorch ſyn gudt geſmyde/ Dat
ydt em vor de voͤt aff henck/ (vñ)vnd em dat blodt van hen=
den ginck/ Hildebrandt was geſcheide/ He nam der ol=
den wunden waͤr / de em ſyn here hadd ſchroten/ He
hoeff ſick ſnellichliken dar/ tho dem reſe Sigenoten/
Stack em dar vele der wunden deep/ dat em dat blodt
ein vadem / jegen den henden leep.
De reſe na Hildebrande ſloech/ein ſteen datſuͤlue all
aff droech/do beguͤnde de reſe klagen/Her Hildebrandt
bald her voͤr her ſpranck/ſyn ſwerdt vaſt vp den reſen
klanck/van erem groten ſlagen/ Weyet in dem berg re=
cht als ein windt/ als quem ein vngeweder/ Se hoͤu=
wen thoſamen geſwindt / vnd weren beide gar bitter/
Se hadden degenheit genoech/her Hildebrandt de olde/
den reſen echter ſloech.
He droep der olden wunden ein / de reſe de moͤchte
des dar neen/lenge nicht mehr driuen/ Do dreuen ſe
einander dar/Hildebrandt nam des reſen waͤr/he leth
en dar nicht bliuen/ſyn ſwert he do vaten (begañ)begann /Hil=
de=
C8 r
debrant de vel gude/He ſloech den vngefoͤgen man/dat
he lach in dem blode/vor dem voͤrſten gantʒ vngemot/
he ſloech em aff ſyn hoͤuet/de edle ridder gudt.
§ Wo Hildebrandt dem reſen dat hoͤuet
aff ſleit.
Do he den ſeg an em gewann/ Hildebrandt hoff ſick
balde van dann/all na dem halen ſtene/ Dar her Di=
derick inne lach/vnd dar gar groter ſorgen plach/van
den woͤrmen vnreine / De ſtanck de ded em alſo wee/
dem vel olden Hildebrandt / Jodoch ledt her Diderick
vel mehr / Hildebrant dat wol erkandt/ja ſynes heren
vngemack/ dat em dar van den woͤrmen/tho leide gar
vel geſchach.
Gar luͤdt reep meiſter Hildebrandt / wor biſtu van
Bern ein wygant/ick frage dy gern der meere/Wo du
darher wereſt kamen/hadd ick gern van dy (vornamẽ)vornamen /
ick wuͤſt gern wo em were/ Wor du haddeſt dyn ſinn
hen dhaͤn / du redeſt allein vth Berne/ Vnd haddeſt
mangen fynen man / de mit dy rede gerne/ Du hefſt
borchleene hyr gehalt/dy ys gar recht geſchene/als ein
de nicht volgen wolde.
So du nicht hefſt gefolget my / nu ſcheid ick my it=
ʒundt van dy/vnd lath dy hyr alleine/ Jdt antwert
dar her Diderick / Hildebrandt dem edlen ridder rick/
deep vth dem halen ſtene/Jdt mißginck my dar in dem
dann/mit den vel groten ſtoͤrmen/ (Daruͤm̃)Daruͤmm ick itʒuͤnt
liden haͤn/wol van den groten woͤrmen/ Nu dho my
du de huͤlpe dyn/ick wil dy iuͤmmer dancken/beth an
dat ende myn.
Do antwerdt eme Hildebrandt /van Bern dem voͤr=
ſten hochgenant/dat dede ick alſo gerne/ Wuͤſte ick nu
wo efft we / dat my iemandte lete weten hyr/ Do
ſprack de vaget van Berne / nu wiltu volgen mynem
radt
C8 v
raͤdt/ſo kaͤm ick vth gloͤue my hyr/Dat ydt my nuͤm=
mer miſſe ghat/ den radt den geue ick dy ſeer/ Dat du
thoſnydeſt dyn gewandt/vnd an einander ſtrickeſt/ (vñ)vnd
my geueſt in myn handt.
§ Wo Hildebrandt ſyne kleider thoſnit/ vnd kruͤppet
ſe an einander/ vnd langet ſe Berner hen=
aff/ in der torn.
Hildebrandt ſprack nu dat moth ſyn / mit willen
leue here myn/ick dho ydt alſo gerne/He toſnedt baldt
all ſyn gewandt/knuͤpt ydt aneinander thohondt/ all
dorch den vaget van Berne/ He leth ydt in den torn
henin/dat entfenck he gar ſchone/Nu the vth leue mei=
ſter myn / dat dy Godt juͤmmer lone/ Dat ſeel en=
twey tho ſtuͤcken brack/ Hildebrandt erſchrack ſere/do
he den vall erſach.
Leider em vormaͤls ny geſchach / als do he diſſen
vall erſach/an ſynem leuen heren/ He ſprack/ dat ick je
wart gebaren/ſchold ick myn heren han vorlarn/myn
froͤwd wil ſick vorkeren/ Dat was ſyns herten klage
groth/ vnd klaget ydt klegeliken/ He gaff ſick ſuͤlueſt
mangen ſtoet/de heldt ſo krefftlichliken/De klage erhoͤr=
de in dem ſteen/do ſprack de vaget van Berne Meiſter
nu rydt wedder heim.
Kaͤm ick ſchon vth diſſer plieht / ſo moͤcht ick doch
geneſen nicht des auer groten valle / Nu giff dy gar
balde vp den wech / denn du biſt in des reſen plech / he
kumpt tho handt mit ſchalle/ Godt dancke dy du
biſt willichlick/gekamen vor my to ſtryden/ Vp myn
truͤwe ergript he dy/ he leth dy nuͤmmer riden/ Dar=
uͤmme meiſter rydt hen tho landt / ick befele dy myn
broder Ditmar vnd all myn landt.
Do ginck Hildebrandt vmme den berch / he vandt
dar ſlapen ein Dwerch / den nam he by dem baͤrde/
Vnd
D1 r
Vnd do en de dwerch angeſach/tho meiſter Hildebrant
he ſprack: he klaget ſick ſo harde/ Wapen wol hefft
my dat gedaͤn?ydt nimpt my juͤmmer wunder/ Wel=
ker mach my erwecket han / dat ick bin worden mun=
der/Twaͤr he my hart geroͤpet hat / Jdt ſprack Hilde=
brandt de olde/ Dyn leuendt an my ſtaͤtt.
Wiltu lenger han dyn leuen/ ſo moͤſtu my dyn leh=
re geuen / Wo ick den vaget van Berne / erloͤß de hyr
gefangen licht/Jdt ſprack dat Dwerglin tho der tydt/
ick weeth ein leddern verne/ Segget wo vs iuwe here
genant/dat wuͤſt ick alſo gerne/Do ſprack ſick meiſter
Hildebrant /ydt ys de vaget van Berne/Do ſprack ſick
de klene dwerch / wo quam de eddle here / in diſſen ha=
len berch.
Jck wuͤſte gerne wo edder we / efft gy my latet we=
ten hyr / alſo ſprack de klene dwerge / Heer ick fragede
iuw alſo gerne mehr / vnd wold ydt iuw nicht weſen
ſweer / wo quam he in den berge/ Segget my wo ydt
(vm̃)vmm en ſtaͤt/do antwert em de olde/Jdt leyder kuͤmmer=
liken gaͤt / myn here licht mit gewalde/ He ys gelecht
in einen ſteen/ ſuͤnt Godt de werlt erſchope/ neen licht
nicht darin ſcheen.
Do antwerdet de klene man/ Hildebrande dem
voͤrſten laueſan / Jck weet ein ledder ſwere / de voͤrhen
mynes heren was / Vorwar ſo ſchoͤlt gy weten das/ſe
deit iuw leidt vorkeren/ Vnd geit henaff gaͤr in den
berch/ys ock van leder veſte/ Se hefft gewerckt ein loͤff=
lick dwerch / (daruͤm̃)daruͤm̃ ys ſe de beſte/ Jdt nam Hilde=
brandt by der handt vnd voͤrde en alſo balde/ dar he
de ledder vandt.
So balde Hildebrandt de ledder ſach / vorſwunden
was all ſyn vngemach / he nam ſe dar alleine / ane
nodt mocht he ſe nicht dragen haͤn/ Jdt hoeff ſick Hil=
D debrandt
D1 v
debrandt van dan / jegen den halen ſtene/Dar her Di=
derick inne lach/ in groten ſorgen gefangen/ He halp
em heruth an den dach/mit der leddern ſo lange/Van
Berne leue here myn/ ſprack Hildebrandt de olde/ne=
met de ledder heninn.
Do he der leddern wart enwaͤr/he hoeff ſick ſnelli=
ken dar/vnd froͤuwet ſick van herten/ Do he dar vth
dem torne ginck / Hildebrandt en gar ſchon entfinck/
vorgangen was ſyn ſmerten/ Hildebrandt euentuͤer
begehrdt/ he ſprack myn leue here/ Synt gy ſtrides
noch nicht gewerdt/iuw was froͤwde gar vere/ Do
ſprack ſick dat dwerchlin gelick/ ſyth Godt willkaͤm
vth ſorgen/ van Bern her Diderick .
Godt loen dy ſprack her Diderick /ſuͤnt dat du hefſt
erloͤſet mick/ Jck ſpreke by myner huͤlden/vnd bin dy
vthermaten holdt / Jck geue dy ſuͤluer vnd ock goldt/
hefſt my erloͤſet van ſchuͤlden/ Des ſchal ick juͤmmer
dancken dy/ wor du ydt an my ſoͤkeſt/Vnd des ſchal=
tu geloͤuen my/dat du my des gewroͤkeſt/ Orloff ſo
nam alldar de dwerch/vnd kerd ſick (vm̃)vmm ſo balde/dar
wedder in den berch.
Hildebrandt ſprack/leue here myn/ſegget ſo leeff ick
iuw mach ſyn/wo hefft he iuw gefangen? Her Dide=
rick tho Hildebrandt ſprack/ein bom he vth der erden
brack/ vnd quam darmit gegangen/ So gar mit ſle=
gen mannichfoldt/ſloech he my (vm̃e)vmme de oren/Daruoͤr
hadd ick neen vpentholdt/ ydt maͤckt my tho eim do=
ren/Jck hebb geleden vngemack/dat ſchaltu my geloͤ=
uen/ Hildebrandt lachet vnd ſprack:
By mynem baͤrde he my ock vinck / do he mit my
vth dem walde ginck/all na dem halen ſtene/Jn my=
nem baͤrt lach my ſyn handt/alſo ſprack meiſter Hil=
debrandt /he droech my mit ſick henne/Den baͤrdt den
lu=
D2 r
luſede he my bath/ als efft ick weer ein deue/ Vnd dat
ick alle des vorgath/wat my je ſchach tho leue/ He
hadd my ſachter wol gedragen/ nu late wy en liggen/
tho dodt hebb ick en ſlagen.
Se treden tho den roſſen an / vpp ſeten de twe koͤnen
man/ vnd reden heim na Berne / Se woͤrden dar ent=
fangen wol / alſs men deun voͤrſten billick ſoll / men
ſach ſe ock gaͤr gerne/ Dar klagden ſick de heren hart/
wat ſe hadden erleden/Dar van dem reſen vp der vaͤrt/
wo ſe hadden geſtreden / Daruan ſeden ſe fro vnd
ſpaͤt/ Hyrmit wil ickt beſluten/ dat ledt ein ende haͤt.
Nu volget
De Hoͤrnen Si=
frit genant.

Citation Suggestion for this Object
TextGrid Repository (2020). Transkription des 'Sigenot'-Drucks s13 [Hamburg: Joachim Löw, 1560/65] (Exemplar: Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin - PK / Abteilung Historische Drucke / Signatur: 5 in: Yf 7864 : R). Transkription des 'Sigenot'-Drucks s13. DFG-Projekt "'Sigenot'-Edition" (Universität Bremen, Leitung: Prof. Dr. Elisabeth Lienert). Lienert, Elisabeth. https://hdl.handle.net/21.11113/0000-000C-D8FB-6